Bunun yanında toplantıdaki gençler arasında kurucu cumhuriyet fikrinin bir heyecan yarattığı açık. AKP’li yıllar içine doğmuş olmak, başka türlüsünü bilse de buna hiç şahit olmamak, üniversitelerin yaklaşık on yıldır üniversite dışında hemen her şeye benzemesi, kamusal alanın normunun İslâmi referanslara bağlanması ve bunun sonucunda gerici politikaların bundan farklı düşünen gençlerin yaşamına doğrudan etki etmesi, “İslâmcı despotik sermaye rejimi”nden epey rahatsız bir gençlik üretiyor.

Özel mülkiyetin doğuşuna dair şu meşhur mesel var ya: hani şu, tarihte-ilk-kez-bir-toprak-parçasının-etrafını-çevirip-“burası benimdir”-diyen-adam anlatısı… Veya, tarihteki ilk çitleme eylemi… Çitleme, tarihte bir vakitler olmuş bitmiş bir hadise değil. O adam, o adamlar, onların vekilleri-temsilcileri, birtakım şirketler, hâlâ bir yerleri “burası benimdir, bizimdir” diye çitlemeyi sürdürüyor. Umumiyetle devlet suretine bürünmüş olarak yapıyorlar bunu. Mülkiyet, hiç de sadece kişisel-özel olmayan, hukukî veya kısmen hukukî şiddete, kısmen de hukuk dışı zor mekanizmalarına başvurarak, kısacası çökme yoluyla da, genişliyor, yayılıyor.

Yılmaz Erdoğan’ın bu yeni dizisi belki zannettiğimiz gibi kadın cinayetlerini meşrulaştıran bir tonda olmayacak ya da fail olarak fragmanda görülen kişi bir “kader kurbanı” olacak da gerçek katil olmadığını kanıtlamaya koyulacak, haksız yere hüküm giymiş olacak mesela. Bunların hepsi olabilir, hepsi ihtimal dahilinde. Ama meselenin düğüm noktası, senaryo değil. Hikâye nereye evrilirse evrilsin, cümlelerin bir söz yükü vardır ve sözcüklerin de bilinci. Yani sözcükler, öylece kendiliğinden dökülüveren, sorumluluğu insandan alıp kendilerine yükleyebileceğimiz birer kum torbaları değildir.

Bu saldırının sergilediği “huşunet” bu kurumun bu kişilerin gözünde nasıl bir nefret nesnesi haline geldiğini gösteriyor. Ama “nefret nesnesi” Boğaziçi’nden ibaret değil elbette. Yüzümüzü ağartan, sevgiyle andığımız bütün eğitim kurumlarının değeri bu cephede böyle. Tarikatlar ve sivil toplum örgütleri üstüne fikirleriyle Milli Eğitim Bakanı’mız hepimize fikir veriyor. Boğaziçi’nin direnen öğretim elemanlarının gösterdiği sebat da AKP iktidarının onlar hakkında beslediği duyguların boşa olmadığını ilan ediyor.

Bilinçdışı kıtasının bilimsel bilgiye açılması, bilinçdışının psikanalizin inceleme nesnesi olarak yeniden inşa edilmesi ölçüsünde, belki ondan daha çok bizzat düşüncenin zemin ve koordinatlarının yeniden çizilmesi ve oluşturulmasıdır. Psikanaliz, demek ki şeylerin gerçek durumuna ilişkin eksiksiz bir içgörü ve aydınlanma sağlamanın ve buna yönelik arayışın çok öncesinde bizzat o içgörünün sorunsallaştırılması ve yeniden tarif edilmesinin peşindedir. Bilinçdışının en radikal anlamıyla düşünülmesidir bu. Bir tür bilgisizlik, karanlık ve bilinmeyen bir kıtaya ilişkin bilgi eksikliği meselesi değildir bilinçdışı.

Sabahattin Ali’yi Ben Öldürdüm, hafızanın ve hayal gücünün kelimelerini harekete geçiriyor, üstelik bunu toplumsal ve kişisel bir hafızanın çeperlerinden merkeze doğru taşıyarak yapıyor. Bu taşımanın ne kadar yüklü olduğunu biliyoruz tabii, çamurun içinde yaşadığı için kirlenmek ve kirletmekten korkmayanların geride bıraktığı o yükü ve kiri bildiğimiz gibi.

Osmanlı İmparatorluğu’nun hinterlandını hatırlatan bu konuşma esasında yayılmacı bir politikaya işaret ediyordu. AK Parti’nin ilk yıllarda “komşularla sıfır sorun politikası” ile formüle ettiği ve hem ekonomik hem de siyasi alanda Türkiye’yi bölgesel bir güce dönüştürmeye dönük arzularını ifade eden bu siyaset o dönem “yeni-Osmanlıcılık” kavramı etrafında çokça tartışıldı. İşin doğrusu bu siyasetle 2000’lerde komşularla yapılan ticaretin hacmi dikkate değer oranda büyüdü; sadece siyaset değil, büyük-küçük Türk sermayesi de bundan çokça faydalandı.

Kurak Günler’de de linçin çoğul dinamiğini görürüz. Genç savcı Emre ile yerel gazeteci Murat, idare-i maslahatı kurcaladıkları için nefret uyandırırlar. Savcı, bir Roman’ın şahitliğiyle eşraftan birini tutuklatmaya kalkar; yani adeta insan-altı gibi görülen, eşit addedilmeyen Roman kadını eşit hukuk öznesi gibi görerek, imtiyazlı/makbul vatandaşlık sözleşmesini ihlâl eder. Emin Alper eşitlik korkusu kavramıyla mühürlüyor bu durumu. Yerel gazeteci, yerel güç odağı ve iktidar partisi mensubu belediye başkanına muhalefetiyle zaten bozgunculuk timsalidir. ‘Dahası,’ savcı ve gazetecinin eşcinsel oldukları ‘şüphesinin’ dikenli çalı topağı, yuvarlanıp geliyordur.

“AKP’li ve MHP’li milletvekillerinin oylarıyla reddedildi” diye bir cümle var, değil mi? Sık sık işitiyoruz. Muhalefetten birinin herhangi bir konuda verdiği önerge olduğunda bu cümle söyleniyor ve geçiyor. Muhalefet saçma şeyler mi söylüyor, yanlış şeyler mi söylüyor? Hayır, daha doğrusu ne söylediği zaten önemli değil. Önemli olan kimin söylediği. Onlar, muhalefet söylüyorsa, ne söylerse söylesin, cevabı “hayır” olmak zorunda. Yok sayacaksın onları; toplumu, onların olmadığı bir Türkiye’yi öğrenmek ve kabul etmek üzere eğitmeyi amaçlıyor.

Demek teorinin aşırılığı/fazlalığı, kliniğin alanını istilası, bir yüke/engele dönüşme ve deneyimi gölgede bırakma olasılığı karşısında da dikkatli olunmalıdır. Klinisyenin içinde çalıştığı ve düşündüğü teorik konjonktürü son kertede belirleyen, nihai referans, hizalanma ve müracaat noktası pratiktir çünkü. Karşılıklı olarak birbirini koyutlayan, önvarsayan, koşullayan, içeren/kapsayan, deyim yerindeyse diyalektik bir ilişki söz konusudur burada.

Türkiye’de çatışma halkaları konusunda yurttaşlar büyük oranda bilgi sahibi, ancak bu sorunlarla kamusal alanda yüzleşmekten kaçınıyor, çoğu durumda sorumluluğunu inkâr ediyor. Bu noktada sorunlarıyla yüzleşmekten kaçınan bir toplumda sorunları dolaylı konuşmanın sanıldığının aksine çözüm üretmediğini, çözümü zorlaştırdığını ileri sürebiliriz. Açık bir yüzleşmeye davet eden ikinci yöntem bu anlamda yönetilmesi daha zor bir çerçeve sunsa da daha yüksek bir çözüm potansiyeli taşıyor.

Kitabın iki temel müdahalesinden biri, Türkiye’nin hafıza sahasını Fransa’yla karşılaştırarak; birincisi, mukayeseli bakışın lüzumunu, ikincisi, geçmişle hesaplaşmada ırkçılık ve sömürgecilikle yüzleşmenin lüzumunu vurgulamak.  Mukayeseli bakış, Türkiye’nin –sadece hafıza siyasetinde değil genel olarak– biricik, bambaşka, feci kendine özgü olduğu zehabından kurtulmak için lüzumlu. Irkçılık ve sömürgecilikle yüzleşmek, Göral’ın dikkat çektiği somut Kürt-Türk bağlamından öte, sömürgeci pratikler modern ulus-devletin yapısal bir veçhesini oluşturduğu için lüzumlu.