2005 yılı, Birikim’in ilk yayın hayatına başladığı 1975’ten itibaren 30, 1980-89 ara döneminden sonra 1989’da ikinci kez demir almasından itibaren de 16 yıllık bir ömrü işaret ediyor. Ek olarak Birikim, bu sayıyla birlikte sembolik önemi olan 200. sayısını geride bırakıyor. Önce nice yıllara diyelim!

2005’in Birikim için başka bir önemi de bu yıl başında web sitesini (www.birikimdergisi.com) kullanıma açmış olması. Web sitesi yakın zamanda daha da geliştirilecek, ama şimdiye kadar Birikim’in ikinci yayın döneminde çıkmış tüm sayılarının kapakları ve makale indeksleri (ve de giderek artan sayıda bazı eski makalelerin tam metinleri[1]) siteye yüklenmiş durumda (1975-80 arasına tekabül eden birinci yayın döneminin indekslerinin yüklenmesi devam ediyor). Bu teknolojik sıçramadan faydalanarak, 200 sayının sayısal kısmi bir dokümünü yapmak mümkün hale geldi. Böylesi bir sayısal değerlendirmenin, çeşitli yıl ve sayı dönümleriyle dolu 2005 yılını tamamlarken, Birikim’in kendisi üzerine düşünme faaliyetlerinde ya da Birikim üzerine düşünmek isteyenler için mütevazı bir katkısı olabileceğini sanıyorum.

Birikim, Mayıs 1989’da başlayan ikinci yayın döneminde şimdiye kadar çıkardığı 200 sayıda 3.098 makale yayımlamış. Sayı başına 15.5 makale düşüyor. Makale katkısı olan toplam yazar sayısı 1.128. Bu sayılar, Birikim külliyatının hacmi ve katkı sağlayan yazar nüfusunun genişliği konusunda yeterince fikir veriyor.

İlk 1/3: En çok katkıda bulunanlar

Bu analiz çerçevesinde, makalelerin hacmi ve içeriğini gözardı edip,[2] her bir makaleye eşit tek bir birim muamelesi yaptığımızda, kaç yazarın ne sıklıkta yazdığının dökümü Tablo 1’de görülmektedir. Bu döküme göre, 200 sayıda 248 makalesi yayımlanan Ömer Laçiner, tek başına toplam makalelerin %8’ini üretmiştir. En çok yazan diğer üç yazarı da (Tanıl Bora, Ahmet İnsel ve Mete Çubukçu) eklediğimizde, bu dört yazarın toplamdaki oranı %17.7’dir. 20’nin üzerinde makalesi yayımlanan diğer 13 yazarı eklediğimizde, bu en çok katkıda bulunan (en sürekli) 17 yazarın toplam makale sayısı içindeki oranı %29.5’e çıkmaktadır. Diğer bir deyişle, Birikim külliyatının 1/3’e yakını bu 17 yazar tarafından üretilmiştir. Kaydetmek gerekir ki bu 17 yazardan birkaç tanesi eskiye göre çok daha az sıklıkta katkıda bulunmakta ya da hiç bulunmamaktadır.

Orta 1/3: Ara sıra ve daha hallice katkıda bulunanlar

Birikim külliyatındaki makalelerin ikinci 1/3’lük kısmı (%36.2), 3 ila 20 makalesi yayımlanmış 190 nüfuslu bir yazar grubundan gelmiştir. Bu grup oldukça heterojen bir görünüm arz etmektedir. Örneğin, bu grubun üst diliminde (11-20 makalesi yayımlananlar) yer alanların hemen hepsi 40 yaşın üzerindedir ve bu yazarların çoğunluğunun Birikim’e aktif bir katkısı kalmamıştır. Öte yandan, bu grubun alt dilimlerinde (3-10 makalesi yayımlananlar) yer alanların görece daha genç ve halihazırda görece daha aktif oldukları gözlenmektedir. Bu grup içinde tedrici bir kuşak değişimi yaşandığı söylenebilir.

Son 1/3: Nadiren katkıda bulunan geniş yelpaze

1.128 yazarın %81.7’sinin (921) 200 sayıda bir ya da iki makalesi yayımlanmıştır ve bu gruba giren yazarlar toplam makalelerin %34.4’ünü (yaklaşık 1/3’ünü) üretmiş durumdadırlar. Kısacası, Birikim makalelerinin 1/3’ü çok sayıda süreksiz yazardan gelmiştir. Bu veriler, Birikim’in yeni seslere açık, geniş bir sol tartışma platformu olmayı önemli ölçüde başardığını göstermektedir.

Çeviri meselesi

200 sayıda, 306 yabancı yazarın 387 makalesi çevrilerek yayımlanmıştır (Bkz. Tablo 2). Yayımlanan bütün makaleler arasında diğer dillerde yayınlanmış olup da çevrilerek Birikim’de de yer verilmiş olan makalelerin oranı %12.5’dir.[3] Toplam yazarlar arasında ise çevrilen yazar oranı %27.1’dir. Çevrilen yazarların %85.3’ünün yalnızca bir makalesi yayımlanmıştır. Birden fazla makalesi çevrilmiş yazar sayısı 45’tir. Çeviri meselesiyle ilgili verilere genel olarak baktığımızda, kimilerinin zaman zaman dillendirdiği gibi Birikim’de bir ‘çeviri ağırlığı’ olduğu iddiası boşluktadır.

Kadın meselesi

Birikim külliyatındaki kadın yazar oranı %21, kadın yazarlı makale oranı %14’tir (Bkz. Tablo 2). Yazar ve makale oranları arasındaki fark, özellikle süreklilik arz eden kadın yazar sayısının azlığından ya da yokluğundan kaynaklanıyor gibi görünmektedir. Birikim’in 200 sayısında beşten çok makalesi yayımlanan kadın yazar sayısı sadece 14’tür – ki bunların içinde de halihazırda aktif katkısını sürdürenler azınlıktadır. Birikim’in kadın yazarların katkısının azlığını bir mesele olarak gündemine alması gerekmektedir.

[1] Her yeni sayıda yalnızca “Geçen Ayın Birikimi” bölümündeki makalelerin tam metni sitede yayımlanıyor.

[2] Birikim’de yayımlanmış makalelerin konularına göre kataloglanması işlemi bittiğinde, burada yapılan sayısal yazar değerlendirmesine ek olarak içerik/konu değerlendirmeleri ve bunların yıllar içinde nasıl bir seyir izlediğine dair analizler de yapılacaktır.

[3] Bu orana, çok büyük sayılarda olmasa da son yıllarda artma eğilimi gösteren, Türkiyeli olmayan yazarların doğrudan Birikim için kaleme aldıkları makaleler dahil değildir..

TABLO

TABLO 1

Yazar Başına Düşen Makale Açısından Birikim Dergisinin Profili

Makale/Yazar Yazar sayısı Yazar % Toplam makale Makale % Makale Kümülatif %

Ömer Laçiner 1 0.1 248 8.0 8.0

Tanıl Bora 1 0.1 136 4.4 12.4

Ahmet İnsel 1 0.1 100 3.2 15.6

Mete Çubukçu 1 0.1 64 2.0 17.6

31-40 4 0.4 135 4.4 22.0

21-30 9 0.8 230 7.4 29.5

11-20 21 1.9 288 9.3 38.8

6-10 52 4.6 389 12.6 51.4

3-5 117 10.4 442 14.3 65.7

2 145 12.9 290 9.4 75.1

1 776 68.8 776 25.0 100.0

Toplam 1.128 100 3.080 100

Diğer çok yazanlar: Murat Belge (35), Ümit Kıvanç (35), Erdoğan Özmen (34), Taner Akçam (31), Ulus Baker (30), Sezai Sarıoğlu (29), Kemal Can (27), Rıfat N. Bali (26), Ruşen Çakır (26), Murat Paker (25), Şükrü Argın (24), Gün Zileli (22), Ahmet Çiğdem (21), Ümit Aktaş (18), Yelda (18), A. Ömer Türkeş (17), Mahmut Mutman (17), Ece Temelkuran (16), Akdoğan Özkan (15), Ayşegül Devecioğlu (15), Ender Özkahraman (15-çizgi), Bülent Peker (14), Aksu Bora (13), Ertuğrul Başer (13), Gürsel Korat (13), K. Kerim Özkonur (13), Mithat Sancar (12), Akın Atauz (12), Cüneyt Akman (12), Kerem Ünüvar (11), Ali Bulaç (11), Bülent Somay (11), İsmail Soytemiz (11), Necmi Erdoğan (11).

TABLO 2

Çeviri Makaleler ve Kadın Yazarlar Açısından Birikim Dergisi’nin Profili

Yazar sayısı Yazar % Toplam makale Makale %

Çeviri* 1 makale 261 85.3 259 66.9

2 makale 27 8.8 54 14.0

3 makale 9 2.9 27 7.0

4 makale 4 1.3 16 4.1

5 makale 3 1.0 15 3.9

7 makale 2 0.7 14 3.6

Toplam 306 27.1 387 12.5

Kadın** 1 makale 172 71.4 172 38.5

2 makale 30 12.4 60 13.4

3-5 makale 25 10.4 85 19.0

6-10 makale 10 4.1 68 15.2

11-20 makale 4 1.7 62 13.9

Toplam 241 21.4 447 14.4

Kadın-çeviri 48 4.3 53 1.7

(*) En çok çevrilen yazarlar: Cornelius Castoriadis (7), Eric Hobsbawn (7), Eduardo Galeano (5), Kevin Robins (5), Alain Caille (5), Andre Gorz (4), Chantal Mouffe (4), Edward Said (4), Jürgen Habermas (4).

(**) En çok yazan kadınlar: Yelda (18), Ece Temelkuran (16), Ayşegül Devecioğlu (15), Aksu Bora (13), Asu Aksoy (8), Simten Coşar (8), Ayda Erbal (7), Nazan Aksoy (7), Nilgün Toker (7), Nuray Mert (7), Ayşe Buğra (6), Evren Balta (6), Feride Doğanel Gönel (6), Zeynep Sayın (6).