COVID-19 pandemisinin ilk dönemlerinde alkışlanan, ancak sonrasında yeniden yoğun iş yükü ve şiddet ile baş başa bırakılan ve en son Hatay başta olmak üzere güvensiz sağlık kurumlarında çalıştıkları için enkaz altında kalarak yaşamını yitiren sağlık emekçilerine yönelik politikalar da Mutabakat Metni’nde kendisine yer bulmuştur. Bu kapsamda ifade edilen vaatlerin hemen hepsi sağlık emekçilerinin uzun yıllardır ifade ettikleri sorunlara karşılık gelen ve sonuç alıcı adımlardır. Fakat metinde yer alan ve sağlık çalışanları arasındaki iş barışını bozan, onları tükenmeye ve sağlığı ticarileştirmeye neden olan performans sisteminin kaldırılmak yerine yeniden düzenleneceğinin ifade edilmesi hem çalışanlar, hem toplum sağlığı açısından büyük bir sorundur.

Cumhur İttifakı ne kadar Reis-merkezli, simbiyotik ve monolojik -monoloğa, tek sesliliğe varan- bir ittifak ise, Millet İttifakı da o kadar diyalojik -hatta bazen de “horozu çok olan köyün sabahı geç olur” kabilinden cacophonic- bir ittifak olarak tanımlanabilir. Şöyle ifade edeyim: “İttifak” adını verdiğimiz ve bugün siyasi literatürümüzün en çok “tüketilen” kavramlarından biri olan “ittifak”a nikah/alyans kavramlarını eklediğimizde Cumhur İttifakı’nın simbiyotik ittifakına; ittifak kavramına diyaloji ve müzakere kavramlarını eklediğimizde ise Millet İttifakı’nın kırılgan/problemli ittifakına ulaşıyoruz.

Kazak halk isyanı adaletten yana önemli ve kalıcı sonuçlar doğurdu. Birincisi Nursultan Nazarbayev’in ülkenin modern kurucu babası elbaşı unvanı ile ortalıkta dolaşmasını ve tarihe böyle geçmesini engelledi. Onu kuşaklar saygın bir lider olarak değil, mala mülke tapan aç gözlü yaşlı bir adam olarak hatırlayacak. Nitekim Tokayev geri adım attı ve başkentin adı Nur-Sultan yerine tekrar Astana olarak değişti.

Anketler tümüyle mi faydasız? Tabii ki hayır. Sadece yöntemlerini sorgulamamız, şeffaflık talep etmemiz gerekiyor. Anketlerden faydalanabilmek için neler yapabiliriz? Öncelikle anket yerine şirket sözcüğünü kullanabiliriz. Eğer bir siyasi partiysek ve maliyeti biz karşılıyorsak, araştırmanın her safhasına dahil olmaya çalışmak iyi bir başlangıç olabilir. Kamuoyu anketlerini medyadan takip ediyorsak da kaç kişiyle yapıldığını, o kişilerin nasıl seçildiğini ve sorulan soruları merak ederek işe başlayabiliriz.

Böcek ile ifade edilen ve bu yüzden kurbağaya kıyasla onun ölümünü doğal kılan, böylece vicdanen rahat olmamızı sağlayan şeyin herkesçe kabul edilmiş bir ölçütü yoktur. Bu ölçüt kişiden kişiye değişmekle birlikte, insanların buluştuğu en kesin ortak gerçek, bunun dünyanın işleyişinin bir parçası olduğu gerçeğidir. Bu gerçeği oybirliği ile kabul eder, dünyanın kanunu bu, deriz.

Bu coğrafyada yaşayanlar hepimiz biliyoruz ki bir gün böyle bir depremin olacağını bile bile kentleri rant alanına dönüştürüp inşaat rantıyla zenginleşenlerin, depreme dayanıklı binalar yapmayan ve gerekli düzenlemeleri, kontrolleri yapmayanların yüzünden, kurtulanlar, sadece şans eseri kurtuldu, yani öldürülemedik. Deprem gibi bir doğa olayını, önlem almadıkları için felakete dönüştürenler sorumluları bu kayıpların.

Yağmalamaktan duydukları hazdan çarpılmış yüzler, şehvetle yırtılan kumaşlar, kâğıt gibi yırtılan kepenkler, üst kat penceresinden atılan bebek arabası, saldırganlıkla ya da can havliyle Türk bayrağı, Atatürk büstü, Fatih resmine sarılanların yüzleri tam da böyle. 50 yıllık ara tuhaf bir zaman makinesi etkisi de yaratıyor. Bir kere, bu görüntüler büyük ölçüde, 50 yıl öncesinin fakirliğinin, fakir kalabalıklarının görüntüleri.

Bir sabah uyanamayabilir, tüm sevdikleri enkazlarda kalabilir dahası topyekûn bir çaresizliğe mecbur bırakılabilirler. İnsan haysiyeti ile insanlığın ortak değerlerini eriten bu tahribatın ancak buralardan kurulacak bir kolektif siyasal tasarıyla üstesinden gelinebilir. Herkes için adil bir ölüm, en azından adil bir gömülme hakkı teslim edecek bir hakikat siyaseti olanaklının sahasına girmezse seferber edilen çaresizlikten veya retorik bir yakınmadan ötesi olmayacaktır.

Zamanı ve mekânı çarpıtan ihyalar, şehirlerin ve binaların ölmüş oldukları gerçeğiyle yüzleşme olanağını elimizden alır. Hatta hiç ölmediklerine, Hatay’da, Kahramanmaraş’ta Adıyaman’da, Gaziantep’te, Malatya’da tarihin kesintiye uğramadığına dair bir yanılsama yaratır. “Asrın felaketinin” yaşandığına dair ama insanların ölümünden hiçbiri yetkilinin sorumlu olmadığını kanıtlamaya yönelik bir gayret!

Evin içinde kurulan dünyaların, farazi bir şekilde üretilen iç/dış tasavvurlarının, son kertede insanın var olma arayışında, zihninde kurguladığı cümlelerdeki noktalara, virgüllere tekabül ettiği bir gerçek. Kendini bu cümlelerin öznesi kılmaktan, başkaları ile bir araya gelme olasılığını durdurmaktan kaçınan insanların gelişigüzel vurgulanmış kesikli cümleleri, sonunda, harabeler halinde bir kent, harabeler içinde insanlar getirip koyuyor egemenlerin karşısına. Bu dağınıklığın hükmedenin literatüründeki karşılığı gayet sarih; bir avuç “yığın”...

Ekmek teknelerini kaybeden aileler, öldürülen kocaları ve oğulları için yardım almaktan içtenlikle mutlu oldular, çünkü bunlar borçların ödenmesini ve diğer ev sorunlarının çözülmesini mümkün kıldı. Rusya'nın iç bölgelerinden gelen erkekler hayatlarını riske atmaya ve Putin için ölmeye hazır değillerdi ama aileleri için hayatlarını vermeye kaderci bir şekilde hazır olduklarını gösterdiler.

Depremin ilk gününden itibaren bölgedeki dondurucu soğuk hava, Dom ve Abdallar için zaten hep var olan barınma, beslenme, temiz suya erişim gibi ihtiyaçlar açısından bir sorun yarattı; onları bir duyarsızlıkla karşı karşıya bıraktı. Evleri yıkılan, hasar gören, ya da artçı sarsıntılar sebebiyle evsiz kalan bu insanlar herkes gibi günlerce hiçbir hizmete ulaşamadılar. Zaten günübirlik geçinebilen bu insanlar açlıkla, susuzlukla ve soğukla baş etmeye çalıştılar. Kayıplarını kendileri gömdüler, yaralarını kendileri sardılar.

Milliyetçiler kendi Gilead cumhuriyetlerinde keyfî yönetime dayanan tek adam rejimine yer olmadığını söylüyor. Hukuksal ve bürokratik yapısı paramparça olmuş bir devleti kurtarmak için yola çıktıklarını iddia ediyorlar. Milliyetçilerin Gilead rejiminde başka neler var? Son günlerde anlıyoruz ki, milliyetçilerin Gilead’ında beyaz toroslar var. Linç var. Nefret var. Mutlak bir ırkçılık var. Ötekilere yer yok.

Biz burada yaşayanlar, eskisiyle yenisiyle, yıkılıp harabeye dönen kentler, ilçeler, köyler, mahalleler ve sokaklarda nasıl bir yaşam kuracağız? Her şeyin eskisi gibi olmayacağı muhakkak, yitirilen canların daha yasını tutmadık, o geceden sonra göremediğimiz, bulunamayan kayıplarımızın fotoğrafları asılı kamp ve toplanma anlarının duvarlarında, bir umut, belki yaşıyorlar diye, haber bekliyoruz.

Tam hak eşitliği. Erkekler için kurulmuş eğitim ve meslek kurumlarına kadınların koşulsuz erişiminin sağlanması. Evliliğin her iki tarafının da eşit haklara sahip olması. Çok eşliliğin koşulsuz olarak kaldırılması. Kadınların yasama ve idari kurumlarda koşulsuz olarak istihdam edilmesi. Her yerde, şehirlerde, kasabalarda ve köylerde kadınların hakları ve korunması için komiteler kurulması.

Kadınların özgürleşmesi uzun zamandır sosyalist gündemin önemli bir noktasıydı. Komintern'in programı, yasalarda ve uygulamada kadın ve erkek arasında tam hak eşitliğini, kadınların siyasi hayata entegrasyonunu, kadınlar için ücretsiz eğitim ve tıbbi bakımı, ev işleri ve çocuk bakımının yükünü hafifletecek sosyal önlemleri ve kadın ve erkekler için cinsel çifte standardı ortadan kaldıracak önlemleri içeriyordu.

ABD dış politikası çerçevesinde pazarlanan anlatıyı sorgusuz sualsiz benimsemek durumunda değiliz. İnsel ve Özkul’un yazısı, “yeni bir uluslararası eşitlik, barış ve demokrasi ilkeleri etrafında oluşacak yeni bir dayanışmanın kurumlaşması” gereğinden söz ederken, kendini ‘otoriter rejimlere karşı demokrasi mücadelesi’ verenler olarak pazarlayan ABD dış politikasını hiç sorgulamamak suretiyle tam da bunu yapmış oluyor.

Felaketten ortaya çıkan sivil toplum dayanışması geleceğe dair uzun vadeli çözümün ne olduğuna dair önemli ipuçları taşıyor, bu dayanışmayı yaymak, güçlendirmek, sürdürmek hak ettiğimiz “normali” kendimiz belirleyebilmemiz için çok önemli ancak bu sayede muhtemel iktidar değişikliğine sevinebilir ve demokratik hak ve özgürlükleri kalıcı kılma yolunda umutlanabiliriz.

Bu Bizans oyunu ters tepebilir. Bunun için yapılması gerekenlerden biri, Meral Akşener’e duyulan öfkenin acısını bu Bizans oyunundan haberi bile olmayan İYİ Parti mensuplarından veya taraftarlarından çıkarmaya çalışmamaktır. Keza, “Ben demiştim altılı masa bir işe yaramaz” haklılığının kibrinden uzak durmaktır.

12 Eylül sonrasında henüz ortaokula başlamıştım, duyunca çocuk aklımla anlamamıştım o gözlerinin içi gülen, insana iyi şeyler çağrıştıran, ak saçlı 70’lik amcanın evinin niye komandolarca sarıldığını, kendisini herkesin tanıdığı, doğduğu, çocukluğunu geçirdiği Cide’nin çarşısının ortasından ne sebeple elleri kelepçeli halde yürütülerek gözaltına alındığını. Ne yapmıştı ki Rıfat Hoca?

İyi bir Ara Dinkjian dinleyicisiyimdir. Neden mi severim? En başta Ara’nın oturuşu, udu ve mızrabı tutuşu, parmaklarını yerleştirme şekli ile geleneksel sınırlar içinde kalmayıp kendi üslubunu bulmuş bir virtüöz olması ve Türkiye’deki çoğu Türk musikisi icrası gibi sazını kalıplaşmış kesin kurallar çerçevesinde değil de kendi yarattığı tarz ile icra etmesi geliyor.

Toplu konutlar, üstelik bilim insanlarının acele ile yapılmamasını önerdiği konutlar, depremzedelerin geri dönüşündeki temel motivasyon mudur? Maraş’ın köylerindeki Ali Amca, Urfa’daki Zeliha Teyze, Islahiye’deki yaşıtım Zeynep için toplu konut ne ifade eder? Affan’da akşam üstü acı kahvesini içen kardeşim Mişel, toplu konutta yaşamak ister mi?

Velhasıl-ı kelam, muktedir -iktidara sahip- olmak, kâdir, takdir edilmek ve kudretli olmak birbirlerinden ayrılmaları zor kavramlar; tabii bu geçtiğimiz haftalardaki depreme kadar böyleydi: Artık takdir edersiniz ki kudretli olmayanların iktidar, iktidarların muktedir olmadıkları; kudretsiz muktedirlerin takdir görebilmek için kaderlerini başka kapılarda aradıkları bir politik iklimi teneffüs etmekteyiz.

Sovyetler’in çöküşünden sonraki otuz yılda Rusya’da ortaya çıkan aktivist gruplar, hak ve sivil toplum örgütleri, bağımsız medya kuruluşları, muhalif aydınlar Ukrayna savaşının birinci yılı sonunda neredeyse tamamen tasfiye edilmiş durumdalar. İki yıl önce Navalni etrafında toplanıp kitlesel sokak gösterileri ve sosyal medya kampanyaları örgütleyen Rus demokratları ya Rusya’dan ayrılmak zorunda kaldılar ya da mecburi bir oto-sansürle sessizliğe gömüldüler.