Günde iki paket sigara içen birine böyle devam ederse dert sahibi olacağını, ömrünün kısalacağını söyleyerek sigarayı bırakmasını telkin etmek başka, “sigara içmeyi bırakırsan ölmezsin!” demek başka! Franzen, gerçekçi olmayan umutların peşinden gitmemeyi, daha salih ifadesiyle, ‘sahici,’ ‘doğru’ umutlar kurmayı savunuyor. Franzen’a göre sahici umudun koşullarından biri dürüstlüktür.

Maupassant’ın natüralizmindeki kadercilikten, uzun süreli hastalığının etkisiyle sonlara doğru iyice artan karamsarlığından fazlasıyla söz edilmiştir. Bu şemaya göre, her türlü haz, çok geçmeden mutlaka cezalandırılacak bir hubris’tir, en azından budalaca bir yanılsama. Natüralistin sevinç sarhoşluğunu her zaman sert bir ayılma bekler. Öykünün gidişine baktığımızda burada da öyle olduğunu inkâr edemeyiz. Bu katışıksız haz deneyimi, tepelerin ardında beliren dumanlar ve top gümbürtüleriyle kesilir.

Evet, bu muydu bu alanda sosyalizmin yapması gereken? Paylaşmaya ve eşitliğe dayalı bir etik oluşturmayı gerektiren bir düşünce biçimi ve bir toplum anlayışıyla yola çıkılmış; hayatın bu alanında böyle davranıyorsunuz. “Üstyapı” dediğimiz düşünce dünyasının bir “altyapısı” da vardır. O “altyapı” işte böyle tavırların toplum hayatında yerleşmesiyle başlar. Bilmem ne kadar testosteron yutturduğu kadını madalya alma kürsüsünde gördüğünde yalnız sevinç ve kıvanç duyuyorsan, içinden “başardık” diyorsan senin ideolojinin altyapısını hâlâ kapitalist dünya görüşünün yerleşik değerleri belirliyor demektir.

Eşitsizlik, sadece kendinde bir eşitlik sorunu değildi. Evlilikten piyasaya, kazanmaktan kaybetmeye, tüketmekten, borçlu hanelere, kadınlara, borçlanma çağına, kreditokrasinin bizatihi kendisiyle ilişkiliydi. Gıda harcamaları söz konusu olduğunda “Hem kardeştik, hem de değil.” Eşitsizliği göstermek, yani sadece açıklamak değil ayrıca anlamak için istatistiklere, verilere, insanı sanki hiç yaşamı yokmuş gibi dünyadan soyutlayarak rakam haline getiren sayılara başvurmak bir yol değildi aslında, çoğunlukla belki böyle yapılıyordu. Ama insanın, o istatistiklerden ve sayılardan taşan bir gerçeği vardı.

Rusya da dahil bütün bu ülkelerde-toplumlarda Batı’ya öykünme, “Batılılaşma”, başından beri en hafifinden özenti diye damgalanmasına ve daima güçlü şüpheler içeren bir tutum olarak görülmesine rağmen onun evrensellik iddiasına etkili bir karşı cevap girişiminde bile bulunulamayacağı adeta zımnen kabullenilmiş gibi kendi kültür ve zihniyetlerine parantezler açmakla yetinilmiş; dolayısıyla “Doğululuk” sadece o parantezlerin etiketi olarak bir anlam ve işlevle sınırlı olabilmiştir. O nedenle şimdi Çin-Rusya ekseninde teşekkül etmekte olan kutbun “Doğulu” zihniyet adına söyleyebildiğinin hemen tamamını, Batı emperyalizminin yaptığı kötülüklerin sayıp dökülmesi oluşturuyor.

Adil, eşitlikçi ve özgürlükçü olmak, ya da gerçekleştirilecek herhangi bir eylemin, yapılacak herhangi bir şeyin bu niteliklere sahip olup olmadığı ancak adalet/eşitlik/özgürlük bakış açısından anlaşılabilir. Demek bütün insanlara seslenmeye, bütün insanlarla birlikte konuşmaya ve yapmaya yönelen bir ortaklığın bakış açısından. Diğer yandan bu, aynı biçimde devam etmenin ne demek olduğunu belirleyen koşulları birlikte düşünmeye, müzakere etmeye ve yaratmaya koyulmaktır da.

Kimlik meselesini sınıf meselesiyle birlikte düşünmek gerekiyor. Zira sınıfsal eşitsizliklerin inşasında etnik/ulusal, dini/mezhepsel, yerel/göçmen, toplumsal cinsiyet temelli farklılıklar kaynak işlevi görür. Genel olarak ekonomik ve siyasi kaynak/güç kaybı ya da birikimiyle sembolik (kimlikleri sembolik kaynaklar olarak düşünebiliriz) kaynak/güç kaybı ya da birikimi arasında bir korelasyon, yani pozitif bir paralellik var.

Bu yeni soğuk savaşta ilk soğuk savaşta olduğu gibi iki bloğu birbirinden ayıran keskin ideolojik sınırlar ve kamplar yok artık. Her ne kadar kimileri yeni soğuk savaşın ideolojik sınırlarının demokrasi ve otoriterlik ekseninde çizileceğini söylese de dünyanın önemli bir bölümünün melez rejimlerin altında yaşadığı, Batı bloğunun kendi içinde yaşanan demokratik gerileyişin hızlandığı bir dönemde demokrasi ve otoriterlik ekseninin en azından kısa dönemde keskin bir ideolojik kutuplaşma hattı olmasını beklemek pek gerçekçi değil.

Farklı bir Putincilik türü, Vladimir Putin’in temsil ettiği “kodumu oturtan” otoriter, güçlü, şişkin kaslı erkek figürüne hayranlık duyan, kendilerini de böyle bir lider olarak görmek isteyen, ya da böyle bir lidere tabi olmayı arzulayanlardan oluşuyor. Güç karşısında büyülenmiş Putincilik, daha doğrusu Putinseverlik esas olarak aşırı sağ eğilimli çevrelerde karşımıza çıksa da, bunun sol söylemli versiyonları da maalesef var. Güçlü ve güç timsali lider kültüne tapınanlar için, Putin her bakımdan model teşkil ediyor.