Bu ve benzeri sistem sorunlarının düzelmesi için öncelikle şu bilinmelidir ki “yaşama hakkının” korunması devletin ve onun kurumlarının görevidir. Yapılması gereken bu sistemi oluşturan kurumların tümüyle yeniden inşa edileceği süreçte, yaşamın kutsallığı ilkesinden hareketle insanların “yaşama hakkını” en öne alan bir anlayışı benimsemektir. Çünkü, yaşama hakkının varlık nedeni, insanları doğal olmayan ölümlere karşı koruma ve insanların yaşamlarını sürdürmesini güvence altına almaktır.

Dikkat dağınıklığından kurtulmanın yegâne yolunu ilk etapta kendi akışını bulmak olarak görüyor yazar. Ancak sadece uzaklaşıp rölantiye almak değil, peşinden koşulan olumlu bir hedef belirlemek gerekiyor. Telefondan, internetten, Twitter’dan uzaklaşıldığında dikkat dağınıklığından kurtulmamış oluyorsunuz. Ona göre bir şeyi başka bir şeyle ikame etmek gerekiyor. Dikkat dağınıklığını yaratan neyse onu çıkarıp yerine akış kaynakları koymak: sözgelimi kitap okumak, yazmak gibi. Sadece kendini yalıtmak ise bir boşluğa tekabül ediyor.

İspanyol yönetmen hepimizin içinde yaşadığı dünyayı, umut, umutsuzluk, inat, çaresizlik, mücadele, adaletsizlik, öfke ve şiddet sarmalı etrafında olanca karmaşıklığıyla portreliyor. Belki de türdeş filmlerinden farkı, iyilerin eninde sonunda kazandığı kolaycı bir romantizme kapılmaması. Evet, doğayı her durumda talana karşı, adaleti her zaman zorbalığa karşı savunacağız ama karşımıza dikilen toplulukların da aslında sistemin başka taraflarının kurbanı olduğunu bir an durup düşünmemiz gerektiğini salık veriyor As Bestas. Filmin bizi davet ettiği ahlâki yolculuk hiç de kolayca tüketilebilir bir yol değil, zaten mücadelenin kendisi de öyle.

COVID-19 pandemisinin ilk dönemlerinde alkışlanan, ancak sonrasında yeniden yoğun iş yükü ve şiddet ile baş başa bırakılan ve en son Hatay başta olmak üzere güvensiz sağlık kurumlarında çalıştıkları için enkaz altında kalarak yaşamını yitiren sağlık emekçilerine yönelik politikalar da Mutabakat Metni’nde kendisine yer bulmuştur. Bu kapsamda ifade edilen vaatlerin hemen hepsi sağlık emekçilerinin uzun yıllardır ifade ettikleri sorunlara karşılık gelen ve sonuç alıcı adımlardır. Fakat metinde yer alan ve sağlık çalışanları arasındaki iş barışını bozan, onları tükenmeye ve sağlığı ticarileştirmeye neden olan performans sisteminin kaldırılmak yerine yeniden düzenleneceğinin ifade edilmesi hem çalışanlar, hem toplum sağlığı açısından büyük bir sorundur.

Cumhur İttifakı ne kadar Reis-merkezli, simbiyotik ve monolojik -monoloğa, tek sesliliğe varan- bir ittifak ise, Millet İttifakı da o kadar diyalojik -hatta bazen de “horozu çok olan köyün sabahı geç olur” kabilinden cacophonic- bir ittifak olarak tanımlanabilir. Şöyle ifade edeyim: “İttifak” adını verdiğimiz ve bugün siyasi literatürümüzün en çok “tüketilen” kavramlarından biri olan “ittifak”a nikah/alyans kavramlarını eklediğimizde Cumhur İttifakı’nın simbiyotik ittifakına; ittifak kavramına diyaloji ve müzakere kavramlarını eklediğimizde ise Millet İttifakı’nın kırılgan/problemli ittifakına ulaşıyoruz.

Kazak halk isyanı adaletten yana önemli ve kalıcı sonuçlar doğurdu. Birincisi Nursultan Nazarbayev’in ülkenin modern kurucu babası elbaşı unvanı ile ortalıkta dolaşmasını ve tarihe böyle geçmesini engelledi. Onu kuşaklar saygın bir lider olarak değil, mala mülke tapan aç gözlü yaşlı bir adam olarak hatırlayacak. Nitekim Tokayev geri adım attı ve başkentin adı Nur-Sultan yerine tekrar Astana olarak değişti.

Anketler tümüyle mi faydasız? Tabii ki hayır. Sadece yöntemlerini sorgulamamız, şeffaflık talep etmemiz gerekiyor. Anketlerden faydalanabilmek için neler yapabiliriz? Öncelikle anket yerine şirket sözcüğünü kullanabiliriz. Eğer bir siyasi partiysek ve maliyeti biz karşılıyorsak, araştırmanın her safhasına dahil olmaya çalışmak iyi bir başlangıç olabilir. Kamuoyu anketlerini medyadan takip ediyorsak da kaç kişiyle yapıldığını, o kişilerin nasıl seçildiğini ve sorulan soruları merak ederek işe başlayabiliriz.

Böcek ile ifade edilen ve bu yüzden kurbağaya kıyasla onun ölümünü doğal kılan, böylece vicdanen rahat olmamızı sağlayan şeyin herkesçe kabul edilmiş bir ölçütü yoktur. Bu ölçüt kişiden kişiye değişmekle birlikte, insanların buluştuğu en kesin ortak gerçek, bunun dünyanın işleyişinin bir parçası olduğu gerçeğidir. Bu gerçeği oybirliği ile kabul eder, dünyanın kanunu bu, deriz.

Bu coğrafyada yaşayanlar hepimiz biliyoruz ki bir gün böyle bir depremin olacağını bile bile kentleri rant alanına dönüştürüp inşaat rantıyla zenginleşenlerin, depreme dayanıklı binalar yapmayan ve gerekli düzenlemeleri, kontrolleri yapmayanların yüzünden, kurtulanlar, sadece şans eseri kurtuldu, yani öldürülemedik. Deprem gibi bir doğa olayını, önlem almadıkları için felakete dönüştürenler sorumluları bu kayıpların.

Yağmalamaktan duydukları hazdan çarpılmış yüzler, şehvetle yırtılan kumaşlar, kâğıt gibi yırtılan kepenkler, üst kat penceresinden atılan bebek arabası, saldırganlıkla ya da can havliyle Türk bayrağı, Atatürk büstü, Fatih resmine sarılanların yüzleri tam da böyle. 50 yıllık ara tuhaf bir zaman makinesi etkisi de yaratıyor. Bir kere, bu görüntüler büyük ölçüde, 50 yıl öncesinin fakirliğinin, fakir kalabalıklarının görüntüleri.