Son süreçte uluslararası toplumun muhayyilesini meşgul eden en mühim meselelerden biri kuşkusuz Donald J. Trump ve V. V. Putin arasındaki tılsımlı "rabıtadır". Bilhassa Amerikan kamuoyunun 2019 yılı Nisan ayına kadar taşıdığı en büyük şüphe, Kasım 2016'da vaki olan başkanlık seçimlerinde iki portrenin bir "gizli antlaşma (collusion)" yaptığı yönündeydi.[1] Hatta Trump karşıtı muhalif kamp, başkanın yargılanacağı bir hukuksal süreç (impeachment)[2] düşü dahi kurmaktaydı. Lakin nisan ayında özel yetkili savcı Robert Mueller'in kongreye verdiği rapora göre Rusya'nın seçime herhangi bir şekilde müdahale etmediği ve gizli bir antlaşma olmadığı sonucuna varılmıştı.[3] Bu sonuçla birlikte şimdilik "günahsız" olduğu anlaşılan Trump, sosyal medya hesabında "no collusion, no obstruction (Rusya ile gizli antlaşma yok, yargıya engel yok)" diyerek muhaliflerine bir anlamda göndermede bulunmuştu.

Aslında ABD Başkanı Trump'ın Rusya macerası, sadece seçimle sınırlı değildir. Sovyetler Birliği dönemine kadar uzanır. Henüz 1986 yılının Mart ayında Yuriy Dubinin, SSCB'nin ABD büyükelçisi olarak atandığında "Trump" ismi Sovyet cenahında duyulmaya başlamıştı. Bu dönemde ABD'de görev yapan büyükelçi Dubinin'in kızı Nataliya, babasıyla New York'u geşt û güzar ettiğinde "Trump Tower'ı" da takdim etmişti. Babası Yuriy Dubinin, bahsi geçen yapıdan çok etkilenmiş ve bu şaşalı "şah eserin" mimarı Trump'la yakından tanışmak istemişti.[4] Nitekim Dubinin'in hayali gerçekleşmiş ve Trump'la dost yanlısı bir fikir teatisi yaşanmıştı. "Müteheyyiç" kişiliğiyle bilinen Donald Trump, bu görüşmeden çok kıvanç duymuş, oldukça duygulanmıştı. İki sima arasındaki bağ, söz konusu görüşmeden itibaren güçlenmiş ve Trump 1987'de SSCB'ye âdeta bir iade-i ziyarette bulunmuştu.[5] Bu ziyaret, yine Yuriy Dubinin tarafından "ihtimamla" organize edilmişti. Emlak oligarkı Trump, The Art of The Deal (Ticaret Sanatı) adlı eserinde yazdığı gibi Moskova'nın tam merkezinde "tumturaklı" bir hotel yapmayı tahayyül etmişti.[6] Lakin Sovyet tipi mülkiyet modeli, onun hayallerini suya düşürmüştü. Bu minvalde Trump'ın kapıldığı Gorbaçovist "Glasnost ve Perestroyka" büyüsü, her şeye rağmen Sovyet mülkiyetinin regülasyonlarına takılmıştı.

Söz M. S. Gorbaçov'a gelmişken, son Sovyet liderinin 1988 yılında ABD'ye oldukça yankı uyandıran bir ziyarette bulunduğu bilinmelidir. Donald J. Trump, bu ziyaret vesilesiyle Gorbaçov'u yakından tanıma ve gözlemleme fırsatı yakalamıştı. Nitekim 1990 yılının Mart ayında yayımlanan bir söyleşisinde Sovyet sistemi ve Gorbaçov'a ilişkin şu sözleri sarf etmişti: "Bütün sistem tek kelimeyle felaket. SSCB'de yakında bir devrim olacak. Grevler, gösteriler vb. her şey bir devrime işarettir. Rusya'yı bir yere doğru sürüklemektedir. Herkes bunun farkında. Gorbaçov'a dair görüşüm ise kendisi oldukça zayıf bir kişiliktir."[7]

1991'de SSCB'nin inkırazıyla umutları kabaran muhteris Trump, yeni "özgür" Rusya'ya bir kez daha gözünü dikmişti. Devr-i inhitatın en "güzide" siyasetçilerinden Aleksandr Lebed,[8] Trump'la çok sıkı bir "teşrik-i mesai" içine girmişti. Nitekim, Lebed 1996 seçimleri sürecinde ABD'ye gitmiş ve burada Trump'la muhtemel Rusya yatırımlarını istişare etmişti. Emlak oligarkının planı, yine Moskova'da bir kasino ve özellikle Kremlin'in yanı başında şatafatlı bir hotel açmaktı. Lakin Aleksandr Lebed, bu fikri ironik bir üslupla karşılamış ve şu telmihte bulunmuştu: "En yüksek kule, Kremlin'in yanında inşa edilemez. Ya birisi Kremlin'in işlerini kulenin çatısından takip ederse?"[9] Ne var ki Trump'ın 250 milyon dolarlık "devasa" yatırım hayali, askıda kalmıştı.

2000'li yıllara gelindiğinde Donald Trump'ın yörüngesindeki simalar değişmeye başlamıştı. Bu dönemde adı sıklıkla anılmaya başlayan "kilit" figür şüphesiz Felix Sater'di. Uzun süredir FBI'nın muhbirliğini de yapan Sater, Rus asıllı bir "adem-i fukaraydı".[10] Önceleri Wall Street Borsası'nda "arz-ı endam" eden Felix Sater, "FBI'nın gözetiminde" yatırımcıları dolandırma ve hisse senetleri üzerinden vurgunculuk yapmakla nam salmıştı.[11]

ABD yönetiminin "gözbebeği" Sater, 2000'li yıllarda Bayrock Group adlı bir şirketle emlak sektörüne girmiş ve ofisini New York'taki Trump Tower'da açmıştı. Bir kat altındaysa Donald Trump'ın ofisi yer almaktaydı. İki şahsiyet arasındaki dostluğun "nirengi noktası" tam da burasıydı. Nitekim 2005 yılında iki taraf arasında imzalanan bir antlaşmaya göre Moskova'da lüks bir "gökdelen" inşa edilecekti. Felix Sater, bu proje için Rusya'da bir kalem fabrikasının yerini dahi tespit etmişti. Lakin Trump'ın neoliberal "pembe düşü" yine sonuçsuz kalmıştı.

Donald Trump'ın Rusya sergüzeşti, sonraki yıllarda devam etmişti. 2013 yılında Rusya'da vuku bulan bir güzellik yarışmasına gitmeden önce Putin'le kurulacak bir ünsiyetten bahsetmekteydi. Gökdelen imgesi, belki bu "ahbaplıkla" birlikte tahakkuk edilebilirdi. Lakin şimdilik bir umut ışığı yoktu.

Bir emlak milyarderi veya oligark olarak Rusya'da yatırım teşebbüslerinde bulunan Donald Trump'ın zikrettiğimiz ticari adımları, aslında Rus-Amerikan ilişkilerinin farklı boyutlar teşmil ettiğini de göstermektedir. Nasıl ki Trump, Rusya'ya açılma planı yaptıysa örneğin Rus oligark Viktor Vekselberg de ABD'de benzer yatırım teşebbüslerinde bulundu. Vekselberg'in Rus lider Putin'e yakınlığı dikkate alınırsa kitlelere zerk edilen "çok derinlikli çatışmanın", bir illüzyon izlenimi verdiğini ve perde arkasında ABD-Rus sermayedarları arasında bir iktisadi "uhuvvet" iradesinin var olduğunu söylemek abartı olmayacaktır. Genelde kutuplaştırma temalı mizansen, mahûf bir kapan gibidir ve esasen mülk sahibi sınıflar için bir iktidar üretme mekanizmasına dönüşebilir.

Ne var ki "optik illüzyonu" delillendiren en tipik örneklerden biri 2011 yılında Exxon Mobil'in CEO'su Rex Tillerson ve Putin yönetimi arasında gerçekleşen ekonomik istişareler ve antlaşmalardı.[12] Arktik'te (Kuzey Kutbu) ortaklaşa sondaj vurmayı kararlaştıran iki cenah, enerji sektöründe "ekonomik" bir dayanışma tavrı sergilemişti. Hatta Putin, 2013 yılında Rex Tillerson'a bir "dostluk nişanı (the order of friendship)" dahi hediye etmiş ve onu kıvançla taltif etmişti.

Bunu müteakip 2014 yılında hâsıl olan Ukrayna Krizi ve Kırım'ın ilhakı (annexation)[13] bağlamında ABD ve Rusya arasında bir "hibrit savaş (hybrid warfare)"[14] yaşanmıştı. Ekonomik yaptırımlar, "iş insanlarını" vatandaşlıktan çıkarmalar, banka hesaplarına el koymalar ve siber saldırılar birer birer tahaddüs etmişti. Bu çerçevede Rusya'nın hibrit savaş taktiğinin tezahür ettiği en önemli sahalardan birinin "siber alan" olduğu unutulmamalıdır. Misal, birkaç yıl önce Demokrat Parti'nin ulusal kongresine yönelik bir siber saldırı düzenlenmesi gündemi oldukça meşgul etmişti.[15] Görünen o ki Rusya, Sun Tzu'nun savaş stratejisini benimsemektedir: "Savaşmadan kazanmak, en büyük başarıdır."[16] Nitekim Ukrayna'da ve Suriye'de de hibrit savaş taktiğinin büyük bir özenle icra edildiğini müşahede etmiştik.

İki cenah arasındaki hibrit savaş ve gizemli ticari temaslar, ezilenlerin başını döndürecek derecede bir çelişkisel ruh barındırmaktadır. Her iki kutup arasındaki "simetrik paranoyanın", cephe gerisinde toplumsal hafızayı zıt cephelere bölme (sosyal şovenizm) amacı taşıdığı en azından seçimlerde gözlenmektedir. Bu bakımdan Putin yönetiminin her muhalifi "ABD'nin kuklası" olarak lanetlemesi, ABD yönetiminin de histerik bir "Rus fobisi" barındırması mülk sahibi sınıfın ülke içindeki siyasî pozisyonunu tahkim etmek için başvurduğu bir taktik hissi uyandırmaktadır.[17]

Hasıl-ı kelam, Donald Trump şu an için "aforoz olma" cezasını savuşturdu. Lakin Trump'ın "Moskova gökdeleni" hayali hâlâ devam ediyor. Bakalım peşinden koştuğu hayal, en sonunda yorulacak mı? Neoliberalizm Tanrısı, ona himmet edecek mi? Yoksa ömrünü Korint Kralı Sisifos[18] gibi mi geçirecek?