Birikim Haftalık’ta 2022 Ekim ayında yayınlanan aynı başlıklı yazıda[1] ABD’deki Evanjelist Protestan hareketin Donald Trump’ın 2016 seçim zaferinde oynadığı rolü, Karen Armstrong’un Tanrı için Savaş adlı kitabından yola çıkarak değerlendirmiş,19. yüzyıl ortalarında ABD’de başat din haline gelen Evanjelistlerin “1970’lere gelindiğinde …  sahip oldukları gücü ve geniş kitleler üzerindeki etkilerini doğrudan politikaya yansıtacak bir stratejiye yöneldiklerini”, bu Protestan köktendincilerin “bazı Cumhuriyetçi politikacılarla işbirliği yaparak ABD’nin geleceği için mevcut liberal düzene karşı bir savaş başlattıklarını”, Trump’ın  yükselişinde de çok önemli bir rol oynadıklarını anlatmış ve Evanjelistlerin, 19. yüzyıl ortalarından beri Armageddon ovasında yaşanacak savaşı beklediklerini,  Trump’tan beklentilerinin de bu süreci hızlandırması olduğunu ifade etmiştim.    

İsrail-İran çatışmasına ABD’nin İran’a karşı askerî güç kullanarak müdahil olmasının yarattığı ve yaratacağı sonuçlar uluslararası politikanın en önemli gündem maddesi olmaya devam ederken CNN web sitesinde John Blake imzasıyla yayınlanan “Siyaset değil kehânet de ABD’nin İran ile çatışmasını şekillendirebilir…” başlıklı bir yazıda da [2] dünyanın nereye gittiği konusunda hiç de iç açıcı olmayan bir tablonun çizildiğini gördüm. Bu yazıda aktarılan görüşlere göre, Trump’ın “Beyaz Evanjelist destekçilerinin çoğu… daha büyük bir savaşın yaratacağı tehlikeleri umursamıyorlar çünkü (onlara göre) böyle bir çatışma dünyanın ahir zamanlara yaklaştığı… İsa’nın Kıyamet Günü Dirilişi (Second Coming) ve İsrail’in yükselişine ilişkin İncil’deki kehânetlerin gerçekleşmesinin önünün açıldığı” anlamına gelecek. “Onlar bir savaşın İsa’nın dönüşüne yol açacak bir dizi olayı tetikleyeceğine inanıyorlar.” “Bu ahir zamanlar teolojisi çerçevesinde, yıkım her zaman Tanrı’nın çalışmakta olduğunun ve geri dönmek üzere olduğunun işaretidir.  Bu teolojide her şey ne kadar kötüye giderse sona o kadar yaklaşılmıştır. İyilik yapmak için, yoksullara yardım etmek için, savaşların olmasını engellemek için, gezegeni korumak için herhangi bir motivasyon söz konusu değildir…”

Yazıda aktarıldığına göre, Trump 2024 seçimlerinde her on Beyaz Evanjelist seçmenin sekizinin oyunu almayı başarmış. İlaveten İran’a yönelik hava saldırısından sonra CNN tarafından yapılan bir kamuoyu araştırmasına göre Cumhuriyetçi seçmenlerin %87’si ABD’nin askerî güç kullanması konusunda Trump’ın doğru kararları vereceğine inanıyor.

İlginç olan, o dönemin aktörleri farklı saiklerle hareket etmiş olsa da, “İsa’nın Kıyamet Günü Dirilişi” ve “ahir zaman” temalarının Birinci Haçlı Seferi çağrısı (1095) öncesinde ve sefer süresince oluşan dinsel ve siyasal atmosferi de şekillendirmiş olmalarıdır. Paul Johnson’ın anlatımıyla,[3] “Haçlıların coşku dalgası Kutsal Topraklarda Hıristiyanlara kötü davranıldığına ilişkin çok sayıda hikâye ile tetiklenmişti. Bu efsanelerin çoğunda zalimlerin başı Müslümanlardı ama Yahudiler de çoğu zaman (onların) hain yardımcıları olarak hikâyeye dahil edilirdi… Birçok insan dünyanın sonunun ve İsa’nın Dirilişinin yakın olduğuna inanıyordu. İnsanlar acilen bağışlanma ve günahlarından kurtulmayı istiyordu.” Bu amaçla sefere katılan silahlı Hristiyanlar, ihtiyaç duydukları parayı bulmak için o dönemde sermaye sahibi çok az sayıda grup arasında yer alan Yahudileri hedef aldılar. Sefer yolu üzerinde yer alan bazı şehirlerde Yahudi katliamları yaşandı.

Aynı temaların (İsa’nın Dirilişi ve ahir zaman), yaklaşık bin yıllık bir süreçte, Ortaçağ Hristiyanlığının Yahudi karşıtlığından modern Evanjelizmin İsrail tutkusuna uzanan bu kadar farklı anlatıların temelini oluşturmasının günümüz ve geleceğimiz açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum. Bu açıdan ABD ve İran arasındaki çatışma, bir noktadan sonra iki modern devlet arasındaki çatışmadan çok iki, belki de üç teokratik zihniyet arasındaki çatışmaya evrilme potansiyelini taşımaktadır. Sonuçları da modern devletler arasında bugüne kadar gördüğümüz çatışmaların sonuçlarına benzemeyecektir.

Görünen o ki birileri Armageddon ovasındaki savaş başlamadan huzur bulmayacak.

[1] https://birikimdergisi.com/guncel/11159/karen-amstrong-un-yardimiyla-trumpizm-i-anlamaya-calismak-ya-da-bindik-bir-alamete

[2] https://edition.cnn.com/2025/06/29/us/iran-israel-evangelicals-prophecy-cec

[3] Johnson, Paul, A history of the Jews, Phoenix/Orion Books Limited, 1998, s.207-208