Bu fotoğrafın mizahıyla değil izahıyla iştigal etmek, epey berrak bir politik manzarayı, 14 Mayıs’taki seçimin üzerinde yükseldiği siyasal alanın nasıl şekillendiğini gösteriyor: “biz” ve “onlar”. “Biz” ve “onlar” ayrımına dayanan siyaset mantığı, her ne kadar son yıllarda ağırlıklı olarak faşizmin/otoriterliğin/totaliterliğin bir varyantı olarak koyultulup öne sürülse de aynı zamanda politikanın (popülizmin değil) ontolojik temelidir.

Bir başka handikap deprem bölgesindeki vatandaşlarla ilgili çünkü çadırların ve konteynırların ikametgâh olarak gösterilememesinden ötürü oy kullanamama riskiyle karşı karşıya olan büyük bir vatandaş toplamından bahsediyoruz. Şehirlerini terk etmiş depremzedeler, seçim için tekrar illerine dönmeye zorlanmakta, yıkılan evlerinin olduğu bölgelere oy kullanmaya yönlendirilmekte.

Hayatlarımızın mütemadiyen etrafında döndüğü bir merkez var belki de. Derinliği giderek küçülen, giderek daha çok hükmedebildiğimiz tekrarlarla çevresinde dönüp durduğumuz hareketli bir çekirdek alan. Her seferinde biraz daha yaklaşmayı ve nüfuz etmeyi umarak, yaklaşarak ve nüfuz ederek. Bir tür evcilleştirme, tanınır, bilinir kılma çabası bu. Hiç olmazsa, en azından sınırlarını saptama, çerçeveleme, başka bir düzlemde yeniden tanımlama, belki de adlandırma girişimi.

“Cumhuriyet tarihinin en önemli seçimi” ifadesi birçok seçim için kullanılmış bir klişedir. Bu ifadenin klişeleşmiş niteliğine rağmen, 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinin gerçekten yüz yıllık Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli birkaç seçiminden biri, hatta bazı açılardan en önemlisi olacağına kuşku yok. Bu seçimlerin Cumhuriyet’in yüzüncü yıldönümü arifesine denk gelmesi, nesnel olarak bir şey ifade etmese de, simgesel olarak seçimlerin anlam yükünü arttırıyor.

İktidarın hukuk dışı, usul dışı davranışlarda bulunması ihtimali var. Şimdiye kadar gördüklerimiz şimdiden sonra görebileceklerimiz hakkında fikir verir. AKP yönetiminin performansı kendine yararlı gördüğü şeyi “yasa” saydığını gösteriyor. Onun için bu bakımdan hazırlıklı olmalıyız. İktidarın “kural tanımazlığı” karşısında muhalefetin her şeyi “kuralına göre yapmakla” yükümlü olması bu kıran kırana ortamında önemli bir dezavantaj olabilir ama zorunlu.

Sorunların çözümü için “kadın aklı” bilimsel ve felsefi bir temelde yürürlüğe sokulmalıdır, her tekil bireyin kendi yaşamı hakkında söz ve eylem kararı almasının önündeki engeller kaldırılmalı; yukarıyı değil, aşağıyı, makro düzlemi değil, yereli eksen alan bir siyaset tarzı hayata geçirilmelidir. Eşitsizlikleri ve hiyerarşileri oluşturan iktidar yapılanmaları çözülmeli; siyaseti sadece ve sadece Meclis kapsamında düşünen ve icra eden anlayışlar eleştirel kıstaslar uyarınca -mahkûm edilmese bile- ifşa edilmelidir.

Sol etnografiyi bir yana bırakır ve midedeki bulanmayı da bastırırsak, şunu görme imkânımız oluyor: kendisine zaten hiç yakışmamış bu “insaniyetçi” çıkıştan az sonra, Gündüz Aktan da saflara dönmüştü. Kritik tarih, Kıbrıs Rumlarının referandumda Annan Planı’nı reddetmesidir (ama zaten bizim bütün genelkurmay, hariciye ve içişleri de nefeslerini tutmuş bu reddi bekliyorlardı). Adam sonra titreyip kendine geldi, bir barut fıçısına dönüştü, başta Kürtler, liberaller ve solcular olmak üzere herkese beddua etmeye başladı.

Kültürel Kürtlük esas olarak Kürt dili ve kültürüne dayalı bir kimlik inşasını ifade ederken, bunu politik mobilizasyonun bir parçası olarak değerlendirmiyor. Örneğin yakın zamanda politik Kürt bölgesine dahil olan Adıyaman’da Kürtçenin gündelik hayattaki kullanımı Diyarbakır’a göre daha yüksektir. Bununla birlikte, Adıyaman Kürtlerinin büyük çoğunluğu için Kürtlük kültürel bir kimlikken çoğu Türkçe konuşan Diyarbakır Kürtleri için Kürtlük politik bir kimlik.

Sadece o da değil… Fark ediyor musunuz, günlük sohbetlerde de bu performatif tekrarlar, ne kadar yaygın! Bilhassa erkek sohbeti, –sarhoş olmaya gerek yoktur–, tekrar performansıyla ilerler. Bir şeyin bir defa söylenip geçilmesi, neredeyse nadirattandır. Üst üste iki kere tekrarlanmış bir ‘tespite’ verilen cevaba verilen karşılık, çoğu zaman o tespitin aynı kelimelerle üçüncü tekrarı olur.

Bu satırları, insanların kendi gündelik hayatlarında, dünyayı/hayatı adım adım daha iyi yapmayı amaçlayan çabalarını hiç fark etmeyen bir kibirlilik halinin ve seçkinciliğin eleştirisi olarak okumalıyız demek ki. Kendilerini kendi özgül dönüştürme pratiklerinin özneleri katına yükseltme çabalarını küçümseyen bir küntlüğün/sinikliğin eleştirisi olarak.

Dolayısıyla 14 Mayıs’ta seçim kazanan bir Tayyip Erdoğan’ın neler yapabileceğini tasavvur edebiliriz. Bunun hakkında yeterince ipucu verdi. Belediye seçimlerinde, İstanbul yenilgisi karşısında, seçim kazanamayan bir Tayyip Erdoğan’ın neler yapabileceğini (ve el’an yaptığını) de gördük, görüyoruz. Bunun için diyorum: “seçimin sonuçları ciddi olacaktır.” “Bunlar daha iyi günleriniz” dedi zaten Reis!

Kürt politik alanında yaşanan sessizliğin kırılmasında birçok dinamik etkili oldu. 30 yıllık bir dönemden sonra tek parti rejiminin sonlanması ve 1950 yılıyla birlikte gizli oy açık sayımla seçimlerin yapılması, kapitalist üretim biçimlerinin ve ilişkilerinin yaygınlaşmasıyla Kürt coğrafyasında derin sosyo-ekonomik dönüşümlerin yaşanması, 1960’lı yıllarda hem dünyada hem de Türkiye’de sol hareketlerin yükselişi, Irak’ta Mele Mustafa Barzani liderliğinde Kürt siyasetinin direnişi ana dinamikler olarak not edilebilir.