Bu hüküm töre cinayetlerinde, faillerin haksız bir şekilde tahrik edildiği gerekçesiyle onlara indirim yapılmasını sağlıyordu. Töre saikiyle işlenen cinayetlerde, törenin hafifletici sebep değil, ağırlaştırıcı sebep olmasını sağlamak için hüküm değiştirildi. Böylece, sadece haksız bir tahrike kapılan değil, haksız bir fiil ile karşılaşan kişinin buhranına indirim yapılmış oldu. Yani artık erkeğin sadece haksız bir tahrikle karşılaşması yetmeyecekti, haksız bir fiillin kendisine karşı işlenmesi gerekecekti.

Toplumları ve halkları “Yok birbirimizden farkımız” mantığı etrafında geçmişe dönük bir dipsiz suçluluk duygusunda ortaklaştırmaya çalışan “Sen Kendine Bak”çılık, bugünün ve geleceğin ufkunu ilke olarak barış, demokrasi, insan hakları, enternasyonal dayanışma temelinde çizmekte kararlı sol düşünceye ciddi bir zarar veriyor. “Sen Kendine Bak”cılığın panzehri hiç kimsenin sadece kendine bakmadığı, birer dünya vatandaşı olarak herkesin birbirinden sorumlu olduğu bir yeni dünyayı bugünden kurmaktır.

Bazen de akıl yürütmemizin sekteye uğradığı, mantıklı düşüncemizin rayından çıktığı ve çelindiği, yapıp ettiklerimizin peşinden sürüklendiğimiz, anlamadığımız/benliğe yabancı güçlerin esiri olduğumuz, baştan çıktığımız, ayartıldığımız, çılgınca davrandığımız yerdeyizdir. İnsanlığın en kadim meselesinin, suçun/suçluluğun mahallinde. Biz değilizdir ama, suçlu olan.

Ademimerkeziyet modern ve rasyonel bir kamu idaresinin iki temel özelliğinin gelişimini sağlar. İlk olarak, kamu idaresini esnekleştirerek hem yerel hem de ulusal, ulus-ötesi ve uluslararası ölçekteki ekonomik, siyasi, kültürel, çevresel ya da teknolojik değişimlere uyum sağlamayı sağlar. Söz konusu alanlarda meydana gelen sürekli değişimlerin yarattığı belirsizliklerle baş etmeyi kolaylaştırır. Daha da önemlisi merkeziyetçi yönetimin dayandığı tekbiçimli idari yapıları dönüştürerek yerel şartlara uyumlu özgün idari yapıların kurulmasını sağlar, operasyonel kapasiteyi büyütür.

Üzerine temel atılabilmesi, inşaata başlanabilmesi için, zeminin konsolide olmuş olması gerekiyor. "Konsolidasyon oturması" terimini de kullanıyorlar. Eh, AKP devrinde "konsolidasyon"un inşaat terminolojisine teşbih edilmesi, işin tabiatına uygundur. Seçmenlerin, kitlelerin, insanların, suyu süzülüp atılması, üzeri (icabında kompresörle) bastırılıp sıkıştırılması icap eden zemin malzemesini, kumlu killi kalkerli siltli çakıllı taşlı bir karışımı çağrıştırması, zamanın ruhuna uygundur.

En yalın örneğiyle, “sosyalist toplum düzeni” işçi sınıfını mutlu edecek inancıyla yola çıktık. Böyle koca bir çağ yaşadık. Derken bir gün geldi, hiç de mutlu olmadığını gördük. Bizim yaptıklarımızın nerede işlemediğini ya da farklı tepki yarattığını da görmedik ve zaten araştırmadık. Çünkü elimizde öyle bir metin ve bizim o metin hakkında bir değerlendirmemiz vardı. Bunlardan şaşmadık. Onlardan şaşmayınca sonuçtan fena şaşırdık.

TÜİK’in bile 2020 yılında yayımladığı Çocuk İşgücü Verileri, Türkiye için derinleşen bir çocuk yoksulluğu sorununu ortaya çıkarıyor. TÜİK’e göre bile çocuk işçilerin %35’i eğitimine devam edemiyor. Buradaki yaş aralığı 5-17 yaş. Bile biliyorum, çünkü bunun asgari bir oranı yansıttığını biliyoruz. Türkiye’de verilerin devlet kontrolünden ve tahribatından geçmeden yayımlanamadığını bildiğimiz gibi.

Öteki ile ilişkimde, o ilişki sayesinde hem kendimi, kendi yerimi hem de en baştan ötekini -kendimi teslim ettiğim ötekini, kendi ötekimi- yaratırım. Sürekli bir oluş içinde olmaktır bu. Sürekli bir inşa/akış halinde olmaktır. Varmak, ulaşmak için yolda olmak, ama aslında bir varış noktası olmadığını her seferinde idrak etmektir. Bir bakıma insan, bizzat kendi gözünde/nezdinde bir gelecek tasavvuru, o tasavvurun ete kemiğe bürünmesidir.

Sosyolojinin kökensel hatası, uygarlığın kaynağındaki şiddeti bir araştırma nesnesi olarak kaydetmeyi başaramamış olmasıdır. Max Weber’in dev yapıtı Ekonomi ve Toplum’da Macchiavelli ve özellikle Hobbes’a hiç değinme bulunmaması dikkat çekici değil midir? Bu açıdan Durkheim kökenli Fransız sosyolojisi daha verimli olabilir: araştırmayı kuraldan değil, bozulmasından başlatır. Tıpkı Freud’un da “ruhu” incelemeye hastalıktan başlaması gibi. Aynı şekilde, Marx’ın Kapital’inin merkantilizmi, yağmayı, gaspı inceleyen son bölümü de “düzenli, kurallı kapitalizmin” (mübadele yoluyla artı-değer) bu ilk şiddetten soyutlanamayacağını gösterir.

Kılıçdaroğlu’nun söylemi Kürtlere yönelik iki önemli mesajı da içeriyor. İlk olarak, Kürtlerin kolektif öznelliğini dışarıda bırakarak onları “katılmaya” çağırıyor. Bu anlamda sadece Kürt siyasi aktörleriyle değil, Kürt kitleleriyle de bir diyalog ve müzakere söylemini içermiyor. İkinci olarak, sadece 2015 öncesine geri dönmeye ilişkin bir taahhütte bulunuyor, ötesini değil. Kürt meselesinde kayyumların olmaması, Demirtaş ve Kavala’nın serbest bırakılmasıyla sınırlı bir söylem geleceğe dönük değil, geçmişe dönük bir ufuk sunuyor.

İşverenler açısından yapılan işin anlamdan yoksun, tekrara dayalı ve kaba bir iş olduğu konusunda bir anlaşma olsa da, evdeki “kadın”la ilişkilerini düzenlemeleri farklılaşıyordu. Daha eski kuşaktan kadınlar bir tür maternalist strateji izlerken, meslek sahibi ve genç olanlar temassızlığı tercih ediyorlardı. İlkinde çalışma görünmezleşiyor, işçi işveren ilişkisi abla kardeş ilişkisi kisvesine bürünüyordu - ki ev işinin doğası bunu kolaylaştırır zaten.

Sınıf analizinin devrimcisi E. P. Thompson, Althusser’le polemikleştiği sıralarda, tarihçinin analiz yöntemi olarak “okuma” mecazının yerine “dinleme”yi önermişti. Aşağıdakileri, ezilenleri gerçekten anlamak için, sadece metinlere, hatta sadece sözlerin analizine eğilmemeli, başka ifade biçimlerine de kulak kesilmeliydik – belki ifade de denemeyecek tezahürler dahil, suskunluklar dahil.