İnsanlığın büyük tereddüt anları var. Tarihin hiç olmadığı kadar hızlanmış gözüktüğü, ama gerçekte tıkandığı, üst üste yığıldığı, biriktiği anlar. Bekleyiş ve sabır anları. Can sıkıntısı, acı ve belirsizliğin yoğunlaştığı, temel soruların en saf halleriyle yeniden geri döndüğü zamanlar. O sırada kendimizi ne ile oyalıyor olursak olalım başka her şeyi iptal ederek önümüzde genişlemeyi sürdüren ve daha çok çabalayarak sözcüklerle doldurmaya çalıştığımız devasa bir boşluğun soruları...

Eğer muhalefetin kazanacağına dair emareler fazlalaşırsa veya seçim sonucu muhalefet lehine az farkla olursa AKP-MHP taraftar kitlesinin –en ılımlı deyişle– “galeyana gelmesi”ne hazırlıklı olunmalıdır. Yani, AKP-MHP sultasına karşı yıllardır biriken tepki potansiyeli üzerinden yükselen muhalefetin; bu tepki bir zafer sevincine dönüşürken itidalini koruması, yenilgisini bir hınç patlamasıyla güya telafi etmeye zaten teşne o kesimi yapabileceği şirretliklerle baş başa bırakacak bir olgunlukla davranması son derece önemli ve gerekli olacaktır.

Bu seçim önümüze hangi yolu açacak, demokrasiyi mi, diktatörlüğü mü? Toplumdan aldığımız sinyallere göre bu sorunun cevabının “demokrasi” olma ihtimali gittikçe güçleniyor. Ancak o zaman bir başka soru ortaya çıkıyor: seçim usullere, kurallara uygun bir şekilde yapılacak mı, yapılabilecek mi? “Seçim öncesinde” yapılanlar, seçim” sırasında ya da “sonrasında” yapılabilecekler konusunda pek hayırlı görünmeyen belirtiler veriyor.

İnternet ortamındaki veri ve bilgileri kullanarak kullanıcıyla diyalog kuran yapay zeka araçları Kürt meselesinin çözümü için ortalama bir siyasi rasyonalite sunuyor. Örneğin OpenAI tarafından geliştirilen ChatGPT adlı yapay zekayı kullanarak birçok konuda diyalog kurmak mümkün. Kürt meselesinin çözümüne dönük İngilizce sorulan iki soruya ChatGPT’nin birkaç saniye içinde verdiği cevaplar şunlar...

Geçen hafta Resmî Gazete’de yayımlanan Anayasa Mahkemesi kararını biliyorsunuz değil mi? Kadın mücadelesinin, hukukçuların, teker teker birçok kadının yargı yoluyla çözmeye çalıştığı, kurumsallaşmış ve yapısallaşmış bir eşitsizliğin nihayete erdiğini düşündüğümüz o kararı. Evli kadının evlendikten sonra soyadını değiştirmesini zorunlu kılan Medeni Kanun hükmünün iptalinden bahsediyorum.

12 Eylül 1980 darbesinin ‘yaptığı’ 1982 Anayasası’nın, ilga ettiği 1961 Anayasası'na ‘kontra’ olmakla belirlenen farklı bir rejim tertiplediği açıktır. 1982 sonrası siyaset nizamı, devlet pratiği ve ekonomi-politik yapı –neoliberal çağ!–, evvelinden radikal biçimde farklıdır. Velhasıl, 1990’larda etrafında tartışılan cumhuriyet aslında bilfiil 3. Cumhuriyet; “ikinci” diye aranan veya aranıyor diye kızılan da, aslında 4. Cumhuriyet’ti.

Bu fotoğrafın mizahıyla değil izahıyla iştigal etmek, epey berrak bir politik manzarayı, 14 Mayıs’taki seçimin üzerinde yükseldiği siyasal alanın nasıl şekillendiğini gösteriyor: “biz” ve “onlar”. “Biz” ve “onlar” ayrımına dayanan siyaset mantığı, her ne kadar son yıllarda ağırlıklı olarak faşizmin/otoriterliğin/totaliterliğin bir varyantı olarak koyultulup öne sürülse de aynı zamanda politikanın (popülizmin değil) ontolojik temelidir.

Bir başka handikap deprem bölgesindeki vatandaşlarla ilgili çünkü çadırların ve konteynırların ikametgâh olarak gösterilememesinden ötürü oy kullanamama riskiyle karşı karşıya olan büyük bir vatandaş toplamından bahsediyoruz. Şehirlerini terk etmiş depremzedeler, seçim için tekrar illerine dönmeye zorlanmakta, yıkılan evlerinin olduğu bölgelere oy kullanmaya yönlendirilmekte.

Hayatlarımızın mütemadiyen etrafında döndüğü bir merkez var belki de. Derinliği giderek küçülen, giderek daha çok hükmedebildiğimiz tekrarlarla çevresinde dönüp durduğumuz hareketli bir çekirdek alan. Her seferinde biraz daha yaklaşmayı ve nüfuz etmeyi umarak, yaklaşarak ve nüfuz ederek. Bir tür evcilleştirme, tanınır, bilinir kılma çabası bu. Hiç olmazsa, en azından sınırlarını saptama, çerçeveleme, başka bir düzlemde yeniden tanımlama, belki de adlandırma girişimi.

“Cumhuriyet tarihinin en önemli seçimi” ifadesi birçok seçim için kullanılmış bir klişedir. Bu ifadenin klişeleşmiş niteliğine rağmen, 14 Mayıs 2023’te yapılacak Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimlerinin gerçekten yüz yıllık Türkiye Cumhuriyeti tarihinin en önemli birkaç seçiminden biri, hatta bazı açılardan en önemlisi olacağına kuşku yok. Bu seçimlerin Cumhuriyet’in yüzüncü yıldönümü arifesine denk gelmesi, nesnel olarak bir şey ifade etmese de, simgesel olarak seçimlerin anlam yükünü arttırıyor.

İktidarın hukuk dışı, usul dışı davranışlarda bulunması ihtimali var. Şimdiye kadar gördüklerimiz şimdiden sonra görebileceklerimiz hakkında fikir verir. AKP yönetiminin performansı kendine yararlı gördüğü şeyi “yasa” saydığını gösteriyor. Onun için bu bakımdan hazırlıklı olmalıyız. İktidarın “kural tanımazlığı” karşısında muhalefetin her şeyi “kuralına göre yapmakla” yükümlü olması bu kıran kırana ortamında önemli bir dezavantaj olabilir ama zorunlu.

Sorunların çözümü için “kadın aklı” bilimsel ve felsefi bir temelde yürürlüğe sokulmalıdır, her tekil bireyin kendi yaşamı hakkında söz ve eylem kararı almasının önündeki engeller kaldırılmalı; yukarıyı değil, aşağıyı, makro düzlemi değil, yereli eksen alan bir siyaset tarzı hayata geçirilmelidir. Eşitsizlikleri ve hiyerarşileri oluşturan iktidar yapılanmaları çözülmeli; siyaseti sadece ve sadece Meclis kapsamında düşünen ve icra eden anlayışlar eleştirel kıstaslar uyarınca -mahkûm edilmese bile- ifşa edilmelidir.