Elindeki avucundakini halka arzlara yatırarak harçlığını çıkarmaya çalışan gençlere kötü yola düştüğünü söylemekten başka sözü olmayan bir kurumsal muhalefet anlayışı ile ideolojisiz politika kavrayışının kesişimine işaret etmeye çalışıyorum. İdeolojiyi öcüleştiren didaktik siyasal akıl, evrenselleşmiş gibi görünen her türlü politik ezberi toplumun üzerine boca ettiğinde başarıyı garantileyeceğini, herkesi kucaklayacağını ve evrenselleşmiş doğruları söylediğinde toplumun büyük kesimleri için anlamlı bir politika önerdiğini sanıyor.

Sivillerin katlinden öte, sivil hayatın katli – hayatın katli… İnsaniyet fikrinin katli. Hiç şüphe yok. Dünya kamuoyu dediğimiz mercilerin, bu korkunç vakaya sıkı sıkı yapışıp, İsrail devlet aklının öççü gaddarlığını mazur görmesinde de, gaddarlık yok mu? Resmî ağızlardan dökülen şu “insansı hayvan” lâfı, başlı başına insaniyetin katli değil midir? O kamuoyunun, Filistin ülkesinde yaşayan insanların yıllardır gün be gün süren ölümünü unutmak bile diyemiyoruz, görmez-bilmez oluşu, serinkanlı bir gaddarlık değil midir?

Bu, şüphesiz, doğru bir tavır değil. Dünyanın Yahudi ırkına çektirdiği acıları elbette görüp anlayacak ve paylaşacağız; ama bunlar olduğu için şimdi Yahudiler’in bir yoksul halkı böyle ezmesini alkışlayacak değiliz. Böyle davranmayı hak bilen (“Netanyahu Okulu”ndan) Yahudiler’e bunun kabul edilmez olduğunu söylemek de anti-Semitizm gibi bir düşünceye destek olmak demek değildir.

İsrail devleti ile Hamas arasında yaşanan ve yüzlerce sivilin hayatına mal olan çatışmalarda da yaranın politik mobilizasyondaki etkisini görmek mümkün. İsrail-Filistin meselesinde çatışmalar bir asrı aşmasına rağmen sorun devam ediyor ve yakın zamanda bir çözüm bulunacak gibi değil. Bir yanda milyonlarca Yahudi’nin öldürüldüğü Holokost gibi büyük bir yaranın şekillendirdiği Yahudi cemaati bulunuyor. Öte yanda bu kolektif yaranın empati yeteneğini geliştirmesini bekleyebileceğimiz Yahudi cemaatinin çoğunluğunun desteğini alan İsrail devletinin her geçen gün yarasını daha da kanattığı Filistinliler bulunuyor.

Ötekine duyulan nefretin, esasında kendinden nefretin bir biçimi olan ötekini yok etmeye yönelik yıkıcılığın en sapkın ve dehşet verici biçimleriyle yükseldiği zemindir bu. Çoğu zaman somut ötekileri de aşarak bir tür ötekilik nefretinden, her türden ötekiliğin inkarı ve silinmesi hayalinden beslenen ve en nihayetinde totaliter/saf toplum projelerinde, bir tür aynılık/türdeşlik cehenneminde vücut bulan bir fenalıktan/aşırılıktan söz ediyorum.

Kronik seçim atmosferi deyince, ebedî seçim kampanyası deyince, bir politizasyon, –hatta aşırı politizasyon–, bir demokrasi “şöleni” izlenimi uyanabilir, tabii… Fakat unutmayın, seçim kampanyası belirli, özgül bir siyaset tarzıdır ve aslında siyaseti daraltan bir siyaset tarzıdır. Nasıl bir siyaset tarzı? Bir kere, işin tamamen reklamcılığa dökülmesi. Aday tanıtım farfarasının, içeriklerin önüne geçmesi.

En başta Marksist sosyalizm anlayışında “işçi sınıfı”na verilen “yer” üstüne düşünebiliriz. Modern sosyalizm düşüncesi Sanayi Devrimi’nin bir ürünüdür – işçi sınıfının kendisinin de onun ürünü olması gibi. Bu devasa çarpıcı olayın ürettiği koşullarda, sınıf uçurumları ve gelir eşitsizlikleri karşısında işçilerin uğradığı haksızlıklara isyan edenler oldu. Ama Marx’ın izlediği teorik güzergah farklıydı. Marx işçi sınıfına ezilen ve sömürülen sınıf olduğu için değil, bu düzeni sona erdirecek ve daha “iyi” bir dünya yaratacak potansiyele sahip sınıf olduğu için yakınlık duyuyordu. “Hayırsever” bir motivasyonu yoktu. Maddi koşulların analiziyle buraya gelmişti.

Cem Yılmaz’ın son filmi Do Not Disturb Ömer Kavur’un Yusuf Atılgan’ın romanından uyarladığı Anayurt Oteli filmiyle hem kalibre hem de müşterek kimi problemler açısından mukayese edilebilir cinsten. Burada kast edilen mukayese Macit Koper’in olağanüstü oyunculuğuyla hayat verdiği Anayurt Oteli’nin kâtibi Zebercet ile Cem Yılmaz’ın muazzam bir oyunculukla temsil ettiği Komodor Palas’ın “gece müdürü” Ayzek Metin arasında kurulabilecek bir benzerlik yahut karşıtlık ilişkisi değil.

Halil Bey’in badireli zamanlarda diplomatça bir suskunluğu tercih etmesi, geri planda kalması hesaplı bir tavır olabilir.  Ermeni kıyımı sırasında İTC’nin dördüncü adamı ve Talat’ın en yakınlarından biri olmasına rağmen satır aralarında Rusların tahrikinden bahsetmek dışında tehcirle ilgili neredeyse hiçbir şey söylemez. Ermenilerin “ırklarının şiarı olan hulyaperverlikten kendilerini kurtaramadıkları”, [Talat’la beraber] Taşnaksütyun reisleriyle müzakerelerde bulundukları halde “bu hulyaperverleri ikna etmenin kabil olmadığı”ndan bahseder.

Kadın kahramanlar için ailenin dışında hayat olmadığını anlatan sayısız popüler kültür ürününden sonra, psikoloji dizilerinde gördüğümüz şey, ailenin içinin de bir cehennem olabildiği. Üstelik bu cehennemin zebanileri, asıl olarak, anneler. Aile cehennemi hikâyeleri gelip “anne meselesi”ne dayanıyor. Hepimiz travmatize olmuşuz. Neden? Annelerimiz yüzünden.

Günümüz toplumlarında söz konusu her iki işlev ve boyut da aşınmış ve gerilemiş olduğundan, muhtemelen daha çok, daha geniş bir yelpazeye yayılan ruhsal ızdıraptan mustarip haldeyiz. Çünkü toplumlarımızdaki bu dönüşüm, her birimizi toplum, toplumsal işleyiş, egemenlik ilişkileri ve yapıları yerine kendini sorunsallaştırma mecburiyeti ile yüz yüze bırakıyor. Kusur, başarısızlık ve yetersizliğin ve toplumsal ilişkiler, kimlik ve aidiyet alanlarında yaşadığımız zorluk ve açmazların nedenlerini yalnızca kendimizde arıyoruz.

Fazla söze gerek yok. Türkiye’de siyaset sahnesinin üzerine kurulduğu sütunların en fazla ağırlık taşıyanı, iktidar-muhalefet tahterevallisinin sabitleyici aksı bu reddedişlerdir. Bunun ibretlik bir kanıtına yakınlarda tanık olduk. Görevini hakkıyla yapan medya kuruluşlarındaki gazeteci ve yazarların dehşet verici, vicdan sızlatıcı hikâyesini anlattıkları olay ve dava süreçlerini hatırlatan Sezgin Tanrıkulu’na reva görülen muameleden bahsediyoruz elbette.