Irak işgali “Müslüman ezilmişliği” kimliğinin örgütlenmesi için inanılmaz bir fırsat yarattı. Bu kimliği, radikal İslamcı örgütlerin tekelinden çıkarıp, sıradan insanın hayatının bir parçası yaptı ve bu kimliği en iyi örgütleyen radikal İslamcı örgütlerin tabanını genişletti. Aynı dönemde Şii-Sünni iç savaşı fikri bölgesel güçler tarafından da anaakım bir söylemsel araç olarak kullanılmaya başlandı.  Bu söylem, hem bölgesel güçlerin savaşa müdahalesine meşruiyet kazandırdı hem de şiddetin devam etmesinin önemli mekanizmalarından biri haline geldi.

Neoliberalizm, belki her şeyden önce yeni bir öznellik kipi, yeni bir düşünme ve akıl yürütme biçimidir. Yeni kavram ve tanımlarla yeni bir zihniyet dünyasının kurulmasıdır. O zihniyet dünyasına göre, örneğin ekonomi zıt çıkarların ve eşitsizliklerin vücut bulduğu ve üretildiği bir alan olmaktan ziyade, onları görünmez kılan borsa ve kur hareketlerinden ibaret bir alan sayılmalıydı artık. Travma kavramının asimilasyonu ve evcilleştirilmesi de aynı zihniyet dünyası içinde gerçekleşti.

Hani ucunda “devlet” varsa ya da “millet” varsa (ya da “beka” varsa) demokrasi ya da insan hakları ya da bunlara benzer şeylerin bir kıymet-i harbiyesi kalmaz gibi sözlerle dile gelen bir anlayış tartışılmadan kabul gören bir anlayış ise, Nazi selamı filan da “teferruat” olur. Bu gibi değerleri açık açık aşağılamak “şık olmadığı”, bazı çevrelerde (“önemli çevreler” de olabilir) ayıp sayıldığı için birtakım evrensel değerler de bu eğitim hamulesine eklenmiştir; ama iş ciddiye binince, Nihal Atsız’ın formülünü verdiği “düşmanlar listesi”ne göre tavır almak gerektiği bir şekilde öğretilir.

Körfez depremi ertesinde, tedbirsizlik ve beceri yoksunluğu bu kadar korkunç ve isyan ettirici sonuçlara mal olmayan iş başındaki koalisyon partilerinin iki-üç yıl sonraki seçimde ağır bir fatura ödeyeceği herkese gün gibi açık gözüküyorken; şimdi neden “belli olmaz” diyenler çoğunlukta? Kaldı ki 2002 seçiminde o koalisyon partilerinin sırtlarındaki yolsuzluk, haksızlık ve zulüm bagajı AKP-MHP’nin sicilindeki küsurat kadar bile değildi. Buna rağmen nasıl oluyor da “kazanma ihtimallerini göz ardı edemeyiz” diyoruz endişeyle?

Türkiye'de muhafazakâr siyaset anlayışı, -tıpkı Arınç gibi-, siyaseti "modern/Batılı" politikadan ayırt eder. (Dergâh Yayınları'nın "siyaset" ve "politika" başlıklı iki ayrı dizisi var!) Bu tasnifte siyaset yüksek, herkesin el uzatamayacağı bir yere konur. Siyaset "peygamberler mesleği" sayılır; "hak ve adalete bağlı olarak insanların hukukunu muhafaza etmek hizmetidir," mukaddestir buna göre; "bunu yapabilen gerçek manada siyasi" addedilir...

2013-2015 Çözüm Süreci’nin çökmesiyle birlikte AK Parti’nin girdiği yollar ve kurduğu yeni ittifaklar, Kürt sahasında sivil ve siyasal alanın altını oyan uygulamaları, HDP siyasetinde “nefes almayı”, 2015 öncesine dönüş arayışlarını güçlendirmiş durumda. Nitekim, Kılıçdaroğlu’nun HDP görüşmesi sonrası yaptığı açıklamalarda öne çıkan kayyım, siyaset yapma hakkı, bağımsız ve tarafsız yargı vurguları bunu teyit ediyor.

Çevresindeki şeylerin doğal özlerini bilmeye, belirlemeye ve nihayet kavramaya muktedir olan insanın mevzu kendisi olduğunda çuvalladığından söz ediyordu Hannah Arendt: insan onca bilgi ve tecrübe birikimine rağmen hâlâ bir “büyük muamma”dır. Psikanaliz, felsefe ya da antropoloji ve hatta şiirle bu muammayı çözmek mümkün değildir.

Enkaz altında “Baba bak ben de öleceğim, kimse yardıma gelmiyor, lütfen bir ambulans” diye diye hayata veda eden küçücük Elif’in, Kıbrıs’lı çocukların yokluğuyla hiç baş edemeyeceğiz. Hep hatırlatacağız kendimize; insan kalmak sürekli bir oluş içinde olmaktır. Sürekli kendini yaratma edimidir. Onlardan geriye kalan boşluğu, onların seslerini, anılarını eksiksizce içimizde taşımak, onların yokluğuna tahammül etmek, o eşsiz emaneti korumak, o yoklukla cesaretle özdeşleşmektir.

Bugünkü CHP bu anlayışa sahip çıkmıyor. Tersine, gözlemleyebildiğim kadarıyla kendini bu geçmişten sıyırmaya çalışıyor. “Helalleşme” çağrısı ve daha birçok şey bu yönelimi gösteriyor. Bunu çok değerli bulduğumu söylemeliyim. Kılıçdaroğlu’nu anlayan ve onun oluşturmaya çalıştığı kanallar içinde siyaset yapmayı benimseyen parti üyeleriyle CHP gerçekten sosyal-demokrat bir parti kimliği kazanabilir ve bunun Türkiye’ye faydası gerçekten büyük olur.

Töre'ye atfedilen o hikmet, o metafizik, son kertede devlet kurma, devlet yaşatma kabiliyetine indirgendi. “Töre konuşunca han susar,” gibi 'kadim' vecizeler de vardır gerçi ama töreyi han'ın yani hükümdarın, yani devletin sahibinin iradesine bağlayan yorumlar baskındır. Töre'yi Han'ın koyduğu varsayılır - değil mi ki Orhun Yazıtları'nda da eski hanlar hakkında "ili tutup töre düzenlemiş" deniyordur.

Siyaset-inşaat-rant üçgeni etrafında şekillenen kirli ittifaklar ne yazık ki ne Maraş şehriyle ne de İslamcı siyasetle sınırlı. Gerçek anlamda “siyaset-üstü” ve “kapsayıcı” bir tabloyla karşı karşıyayız. Ne Hatay’ın ne İstanbul’un ne İzmir’in ne Antalya’nın ne de Diyarbakır’ın hikayesi özünde Maraş’tan farklı değil. Siyaset-inşaat-rant üçgeni etrafında kurulan ittifaklar farklı siyasi mahallelerde, farklı ölçeklerde “sorunsuz” işliyor.

Çünkü dünya kolaylıkla üzerimize yıkılıyor. Çünkü henüz 1999’da görüyorsunuz ki daha çok ev elde edebilmek için bodrum katlarını zemin katı seviyesine çeken müteahhit, zemini bozarak binayı santimetrekarelerce yükseltmiş, zemin seviyesine bitkisel toprak eklemiş, istinat duvarı yapmamış, kullandıkları deniz kumunu temizleme zahmetine bile girmedikleri için denizin tuzu, betonları aşındırmış.