Başarı şansını şimdiye kadar çeşitli güçlüklerle ayakta tutulmuş “ittifak”ı bozarak değil, bazı yeni politikalarla güçlendirilmiş olarak yakalayabileceğimizi düşünüyorum. “Yeni” politikadan anladığım “oturarak” değil ayakta ve hareket halinde muhalefet yapmanın yollarını aramak ve bulmak. “Hareket” doğru kelime. İşlerin doğru dürüst yolunda yürüdüğü bir toplumda yaşamıyoruz. Hemen hemen her davranışıyla yasallığı çiğneyen bir iktidar karşısında durmuş oturmuş bir parti tavrıyla mücadele vermek çıkar yol değil. Aynı zamanda, tam bir vurdumduymazlık tavrıyla kural çiğneyen iktidara karşı “meşru” mücadelenin örneklerinin verilmesi gerekiyor.

Her zaman, daima söz konusu olan insan ve insanlık kavramlarıdır. Bütün çatışma ve mücadeleler, ilerleme ve gerilemeler, anlaşmazlık ve uzlaşmalar, birleşme ve ayrılmalar, soru ve cevaplar insan ve insanlık kavramları etrafında şekillenir, gelişir. Sol ve sağ siyasetler bu eksen boyunca, bu kavramlara göre var olur. Sol ve sağ arasındaki mücadele en temelde insan ve insanlık kavramları üzerine bir mücadeledir.

Orhan Veli’deki bu hayret edimi –ki poetikasının omurgasını oluşturur– belki de en kristal ve yetkin haline, onun muntazam işlerinden biri olan “Ölüme Yakın” şiirinde kavuşur. Ölüme yaklaşmanın gerilimi bu nefis şiiri bir ucundan diğerine kateder. Buradaki yaklaşma süreci aynı zamanda bir uzaklaşma sürecidir de: “çok sevilen salata” da dahil öznenin tecrübe ettiği dünya ağır ağır siliniyor, kimi hatırlatıcılar –dirim imgeleri– aradan çekiliyordur.

'Eski' merkez sağın düşman imgesi, komünizmdi.  Komünizmin radikalliğine, aşırılığına, fanatikliğine karşı, o mutedilliğin temsilcisiydi. Soğuk Savaş'ın bitimiyle merkez sağ, galip gelmiş olmanın güveni ve artık düşman siyasetine ihtiyaç olmayacağı kabulüyle rehavete girerken; yeni (radikal, popülist) sağ, yeni düşman ve düşmanlar tayininde büyük maharet göstererek ön aldı. Mevcut düşman imgelerine yeni yakıt verdi, icabında yenilerini icat etti.

Meşruiyeti her an terk etmeye hazır bir iktidara karşı nasıl muhalefet edileceği sorunsalı var, Kürt sorunu ve partisi, siyaseti var, şimdiye kadar “milli” bayrağı sallandığında AKP’nin anti-demokratik uygulamalarına verilmiş destek var. Kılıçdaroğlu bu konularda o kadar parlak bir sınav vermedi. Kılıçdaroğlu başkan ya da değil, CHP bu sorulara şimdiye kadar olduğundan daha doyurucu çözümler ve stratejiler üretmek zorunda.

Celali isyanları, beylerbeyilerin ve çeşitli yerel ümeranın emrinde (“kapusunda”) toplanmış paralı askerlerin (“kapu halkı”, “yevmlüler”, “sarıcalar” vb.) başıbozuğa çıkmalarıyla başlamıştır. Celalileri Mustafa Akdağ ve William Griswold gibi yazarlardan okuyanlar, bu isyanlarda devletin aktif rolü konusunda çok net bir fikir edinmeyebilirler; devlet, daha çok reaktif bir roldedir bu anlatımlarda, bir çözülme, dağılma eğilimine karşı kendini savunmaktadır.

İçimizdeki bir yer sayesinde öteki insanların/başkalarının acı, yoksunluk ve çaresizliklerini kendi acı, yoksunluk ve çaresizliğim olarak görecek/bilecek bir ruhsal kudret ve yatkınlık taşıyorum. Kendim, kendi benliğim ve bedenim, verili ve kısmi kimliklerimle sınırlı ve kayıtlı olmaktan çıkıp ortak ve evrensel insanlık zeminiyle buluşmak, “insanlık tektir” ideasını temsil etmek isteyen, bunun için huzursuzluk içinde öne atılan bir ruhsal kapasiteye sahibim.

Mart 2024 yerel seçimlerine sekiz ay gibi kısa bir zaman kalmasına rağmen ne CHP genel merkezindeki değişime/dönüşüme dair netleşmiş bir yol haritası bulunuyor ne de İstanbul başta olmak üzere muhalefetin yönettiği 11 büyükşehirde kimlerle nasıl bir yol izleneceği biliniyor. Bu tempoyla devam edilmesi durumunda muhtemelen Altılı Masa’nın adayını seçime iki ay kala büyük bir krizle kamuoyuna duyurduğu deneyime benzer bir durum ortaya çıkacak.

Muhalefetin art arda birçok seçimde çoğunluğu sağladığı bu vilayetler, ülke nüfusunun kabaca %40’nı barındırmasına mukabil, üretilen ekonomik değerin ve nitelikli insan toplamının neredeyse %70’ini temsil ettiği için; son analizde Türkiye’nin kaderinde en belirleyici faktördürler. Bu bakımdan AKP iktidarının, önümüzdeki genel seçimlere kadar tasarladığı herhangi bir “işleri yoluna koyma” planı varsa bunun ilk elzem koşulu herhalde başta İstanbul olmak üzere geçen yerel seçimlerde kaybettiği Batı Anadolu ve Akdeniz kuşağı metropol belediyelerini yeniden kazanmaktır.

İçinden ve/veya dışından sol tazyik olmadığında, ‘kendi haline’ kaldığında, CHP’nin iliği kemiği, Güven Partisi’dir. 2017 Mayıs’ındaki haftalık yazısında söylediğimi tekrarlarsam, içinden ne kadarını çıkarıp atsa yine bitmeyecek bir Güven Partisi iliği... Cumhuriyetçi-muhafazakârlığın partisi… Üzerindeki “devlet partisi” kılığına ayna karşısında sürekli çeki düzen vererek, dışına itildiği devlete kendini beğendirmeye çalışan bir parti.

Kökensel acizliğimizi ve yetersizliğimizi, çeşitli duygu durumlarımızı aynalayarak temsil alanına taşıyan ve tahammül edilebilir kılan ötekini/anneyi aynalamaya çalışmaktan, demek bir karşılıklılık ve ortaklık ilişkisi arayışından, pasif konumdan çıkarak aktif olmanın imkanlarını yaratma çabasından köken alır vicdan. Ötekini ilk kez kendi ötekiliği içinde tanımanın, ötekine uzanmanın ve temas etmenin, kendi dikkatini, bakışını ve sevgisini ötekine hediye etmenin ilk momentidir bu.

AKP iktidarının bu keyfi “iktidar sürme” üslubunun normal olarak bir siyasi partinin ortaya koyacağı muhalefeti bir şekilde geçersizleştirdiğini düşünüyorum. Örneğin “mecliste muhalefet” bu iktidarla birlikte anlamlı bir şey olmaktan çıktı. Soru önergesi veriyorsun, ama adamın bunu ciddiye alıp cevap vermeye niyeti yok. Bu koşullara bakınca bir “parti yapısı içinde” muhalefet değil de “bir hareket” olarak muhalefet akla geliyor: “vaka mahallinde” bulunmayı temel alan bir etkinlik biçimi.