En yalın örneğiyle, “sosyalist toplum düzeni” işçi sınıfını mutlu edecek inancıyla yola çıktık. Böyle koca bir çağ yaşadık. Derken bir gün geldi, hiç de mutlu olmadığını gördük. Bizim yaptıklarımızın nerede işlemediğini ya da farklı tepki yarattığını da görmedik ve zaten araştırmadık. Çünkü elimizde öyle bir metin ve bizim o metin hakkında bir değerlendirmemiz vardı. Bunlardan şaşmadık. Onlardan şaşmayınca sonuçtan fena şaşırdık.

TÜİK’in bile 2020 yılında yayımladığı Çocuk İşgücü Verileri, Türkiye için derinleşen bir çocuk yoksulluğu sorununu ortaya çıkarıyor. TÜİK’e göre bile çocuk işçilerin %35’i eğitimine devam edemiyor. Buradaki yaş aralığı 5-17 yaş. Bile biliyorum, çünkü bunun asgari bir oranı yansıttığını biliyoruz. Türkiye’de verilerin devlet kontrolünden ve tahribatından geçmeden yayımlanamadığını bildiğimiz gibi.

Öteki ile ilişkimde, o ilişki sayesinde hem kendimi, kendi yerimi hem de en baştan ötekini -kendimi teslim ettiğim ötekini, kendi ötekimi- yaratırım. Sürekli bir oluş içinde olmaktır bu. Sürekli bir inşa/akış halinde olmaktır. Varmak, ulaşmak için yolda olmak, ama aslında bir varış noktası olmadığını her seferinde idrak etmektir. Bir bakıma insan, bizzat kendi gözünde/nezdinde bir gelecek tasavvuru, o tasavvurun ete kemiğe bürünmesidir.

Sosyolojinin kökensel hatası, uygarlığın kaynağındaki şiddeti bir araştırma nesnesi olarak kaydetmeyi başaramamış olmasıdır. Max Weber’in dev yapıtı Ekonomi ve Toplum’da Macchiavelli ve özellikle Hobbes’a hiç değinme bulunmaması dikkat çekici değil midir? Bu açıdan Durkheim kökenli Fransız sosyolojisi daha verimli olabilir: araştırmayı kuraldan değil, bozulmasından başlatır. Tıpkı Freud’un da “ruhu” incelemeye hastalıktan başlaması gibi. Aynı şekilde, Marx’ın Kapital’inin merkantilizmi, yağmayı, gaspı inceleyen son bölümü de “düzenli, kurallı kapitalizmin” (mübadele yoluyla artı-değer) bu ilk şiddetten soyutlanamayacağını gösterir.

Kılıçdaroğlu’nun söylemi Kürtlere yönelik iki önemli mesajı da içeriyor. İlk olarak, Kürtlerin kolektif öznelliğini dışarıda bırakarak onları “katılmaya” çağırıyor. Bu anlamda sadece Kürt siyasi aktörleriyle değil, Kürt kitleleriyle de bir diyalog ve müzakere söylemini içermiyor. İkinci olarak, sadece 2015 öncesine geri dönmeye ilişkin bir taahhütte bulunuyor, ötesini değil. Kürt meselesinde kayyumların olmaması, Demirtaş ve Kavala’nın serbest bırakılmasıyla sınırlı bir söylem geleceğe dönük değil, geçmişe dönük bir ufuk sunuyor.

İşverenler açısından yapılan işin anlamdan yoksun, tekrara dayalı ve kaba bir iş olduğu konusunda bir anlaşma olsa da, evdeki “kadın”la ilişkilerini düzenlemeleri farklılaşıyordu. Daha eski kuşaktan kadınlar bir tür maternalist strateji izlerken, meslek sahibi ve genç olanlar temassızlığı tercih ediyorlardı. İlkinde çalışma görünmezleşiyor, işçi işveren ilişkisi abla kardeş ilişkisi kisvesine bürünüyordu - ki ev işinin doğası bunu kolaylaştırır zaten.

Sınıf analizinin devrimcisi E. P. Thompson, Althusser’le polemikleştiği sıralarda, tarihçinin analiz yöntemi olarak “okuma” mecazının yerine “dinleme”yi önermişti. Aşağıdakileri, ezilenleri gerçekten anlamak için, sadece metinlere, hatta sadece sözlerin analizine eğilmemeli, başka ifade biçimlerine de kulak kesilmeliydik – belki ifade de denemeyecek tezahürler dahil, suskunluklar dahil.

Örneğin Tayyip Erdoğan sayıları milyonları bulmuş mültecilere baktığı zaman ne düşünüyor? Şimdiye kadar birbirinden epeyce farklı diyebileceğimiz —yanılmıyorsam üç— farklı yol telaffuz etti. Bunların arasında “sahici plan” denebilecek bir tanesi var mı? Yoksa bu konuda ve başka konularda o anda aklına eseni mi söylüyor? Al bir spekülasyon konusu daha. Yanlış, temelsiz olduğunu herkesten önce kendisinin bilmesi gereken bir şeyleri bağıra çağıra söylediğine göre, dünyayı, Türkiye’nin durumunu, konumunu nasıl görüyor? Bunlar da hep aynı kategoride.

Katliam öncesinin tüm belirtilerini taşıyan günlerde Ziyar’ın korku dolu sayıklamalarından anlarız ki, romanın güncel zamanı 2000’li yıllar. 25 yıl önce bir katliam yapılmış. 1978 Maraş Katliamı. Romanda doğrudan katliamı anlatan bir bölüm yer alıyor ancak Fırtına Takvimi, okurunu, işkence altında onursuzlaştırılmaya ömür boyu mahkûm bir karakterle karşılaştırması açısından önemli özellikle: Halil, Maraş Katliamı sırasında 16 yaşında.

Yasa teklifinde, internet haber siteleri de süreli yayın siteleri kapsamına alarak basın faaliyetine dahil ediliyor. Bununla beraber onları kısıtlayacak türlü çeşitli yasaklar da hemen arkasından geliyor. Bunun içine yasağı kararlarının hemen onlar için de alınabilmesi, basın kartı sahibi olan gazetecinin basın ahlak esasına uymaması sebebiyle basın kartı iptal edilirse beş yıl boyunca basın kartı alamayacağı düzenleniyor. Belki sadece uyarma ve kınama gerektiren bir fiil, bu sebeple beş yıl süreli bir meslekten mene dönüşecek.

Kendimce günümüzde solun neredeyse tamamen ortadan kalkmış olmasının sebeplerini anlamaya çalışıyorum aslında. Solun bu denli gerilemiş olmasının, sözünü kaybetmiş olmasının, konuştuğu ender zamanlarda ise hiçbir karşılık bulmamasının sebeplerini. Bunu düşünmek, insanlığımızı ve ruhlarımızı yeniden geri kazanmanın yolları üzerine düşünmekle aynı şey çünkü. İnsanlığın yeni tarifleri ve kavramlarıyla yola çıkmak, yeni bir insanlık hikayesi oluşturmakla aynı şey.

Kürtlerin Türkiye genelindeki ekonomik, siyasi, demografik ve sembolik sermayeleri ve iktidarları sınırlı olsa da kendi tarihsel coğrafyalarında durum farklı. Hem HDP içinde siyaset yapan Kürtler hem de merkez partiler içerisinde yer alan Kürtlerin siyasi ve ekonomik taleplerini bulundukları yerel alanlarda hayata geçirme olanakları -belediyeler üzerindeki tüm idari ve mali vesayete rağmen- daha fazla.