Nazizm, hümanist değerleri de yansıtan ve tüm insanlığı kapsar olduğuna inanılan rasyonel doğal hukuk anlayışına şiddetle karşı. Buna irrasyonel cemaatçi hukuk anlayışını ikame ediyor, yargıyı da rasyonel hukuk normları yerine Hitler prensiplerine tabi kılıyor. Modernite ile faşizm arasındaki ilişkiyi, toplumların modernitenin yarattığı ekonomik ve siyasi düzene olan tepkileri kapsamında incelemek bana daha doğru geliyor.

Milei'nin zaferi ülkede kendi ultra-kapitalist ideolojisi doğrultusunda kültürel bir değişim yaratacak mı? Bu seçmen desteğini etkin bir kurumsal güce dönüştürebilecek mi? Liberteryenler ve Macricilerin birleşiminin ürünü olan bu yeni sağ, "normal" bir şekilde yönetebilecek mi? Milei, Değişim için Birlik’i yendi ama şimdi ikinci turda aldığı oy desteğinin devamı Macri ve Bullrich'e bağlı olacak.

İsrail devlet görevlilerinin çanak tuttuğu Hamas-Nazi özdeşleştirmesine kamuoyunda iştahla sahip çıkılması, İsrail devletinin savunusunun Alman devletinin varlık nedeni olarak gören devlet ideolojisi ile uyum içinde. Bu ideolojinin içinde bulunduğumuz konjonktürde “geçmişten dersini almış” Alman kamuoyuna bir başka özdeşlik ve beraberinde cazip bir öneri sunduğu düşünülebilir: İsrail’i (=Almanya’yı) Hamas’tan (=Nazilerden) kurtarma fırsatı.

Kamusal alandaki şiddet ve öfke dilinin çok daha fazlasına eve dönüp internette veya televizyon kanallarında gezindiğimizde maruz kalıyoruz. Evin bana göre en karanlık tarafı bu. Kamusal alandaki kişisel, sosyal ve yasal kontrol mekanizmaları eve geldiğimizde işlevini büyük oranda yitiriyor. Evde tek başına kalabiliyoruz ama yalnız değilizdir artık.

Umut var. İngiltere yüzyıllarca İrlanda’yı ezdi. Fransa ve Almanya birçok savaşta acı verici bir şekilde savaştı. İsraillilerin ve Filistinlilerin yan yana barış içinde yaşaması için ne gerekiyor? Pek çok Yahudi ve çok daha fazla Filistinli, Siyonist devletin ırk ayrımına dayalı (apartheid benzeri) yapısının değişmesi gerektiğine inanıyor ki bu yapı başlangıcından bu yana İsrail’in neden kılıçla yaşadığını açıklayan yapıdır.

Yargıtay 3. Ceza Dairesi’nin Anayasa Mahkemesi kararını ortadan kaldıran ve daha da ileri giderek Anayasa Mahkemesi üyeleri hakkında suç duyurusunda bulunan kararı, yüksek yargı içinde bir çatışma olmanın ötesinde, yürütmeyi denetleme ve anayasal düzeni koruma gücü ciddi düzeyde yıpranmış olan AYM’nin kendisinin de dahil olduğu bir siyasi anayasasızlaştırma sürecinin geldiği son aşamadır.

Kılıçdaroğlu’nun son birkaç aylık siyasi performansının tek güzel tarafı, her şeyin bir gün bitebileceğini, hiçbir şeyin sonsuz olmadığını ağır çekimde de olsa bize göstermiş olması oldu. Son yıllarda yeni bir şey başlamamışsa bile, hiç olmazsa bir şeyin sona ermiş olması (ki uzunca bir süredir, bir şeyleri sonlandırma üzerine siyaset yapılıyor) siyasi ucubeleşme endişelerine karşı yüreklere su serpti, hatta belki de küçük umutlar yeşertti.

Yaygın klientelistik uygulamaların yarattığı “sapkın hesap verebilirlik” mekanizmaları Türkiye’de siyasal seçkinleri -şüphesiz yalnızca CHP’de değil AKP ve diğer iktidardan pay alan partilerde de- seçmenlere hesap veren “temsilciler” olmaktan daha çok destekleyicilerine çeşitli maddi ve sembolik faydalar sağlayan -ve yeterli desteği alamamaları halinde gerektiğinde onları cezalandıran- “patronlar” olmaya yaklaştırmaktadır.

Muhalif seçmen kaybedilmiş bir seçimin ardından siyasete olan ilgisini kaybetmiş apolitik bir kitle gibi davranmıyor. Tersine, seçim sonrasında muhalefet aktörlerine ve gündelik siyasete sırt çevirerek, muhalefeti temsil eden isimlerden ve onların gündeminden uzaklaşarak siyasal özneliklerini gösteriyor. Burada siyasetten uzaklaşan seçmenler değil, başta CHP olmak üzere bizatihi muhalefet partileri.

Bugün Türkiye’nin merkez partilerinde başta vekiller, belediye başkanları ve il ve ilçe yöneticileri olmak üzere parti seçkinleri tabakasının bir mensubu olmak aynı zamanda özellikle yerel düzeyde belirgin bir patronaj işlevi gören -çoğunlukla eşitler arasında birinci bir yerel liderin kontrolü altındaki- rakip oligarşik ağların bir parçası olmak manasına da gelmektedir.

Murathan Mungan, 90’lı yılların panoramasından küçük bir cumhuriyet yüzyılı çıkarıyor 995 km’de. Musa Anter cinayetiyle başlattığı roman, aynı zamanda Mustafa Suphi ve arkadaşlarının cinayetidir. Sabahattin Ali cinayetidir. Abdi İpekçi, Kemal Türkler, Doğan Öz, Cevat Yurdakul, Bedrettin Cömert cinayetleridir. Hrant Dink ve Tahir Elçi’nin katledilmesi bunlara dahildir. Maraş, Sivas, Çorum katliamlarıdır. Susurluk’tan yayılan irindir. 90’lı yıllar aslında bu ülkenin derin tarihidir.

Sartre, Anday’ın İsa’sınınkine benzer bir yabancılaşmayı Camus’nun Yabancı romanındaki kahramanı Meursault için düşünür. Meursault’un bilincinin “şeylere karşı şeffaf, anlamlara karşı opak” bir pencere gibi olduğunu söyler. Anday’ın İsa’sı da şeyleri en ince ayrıntılarına kadar görmede, olayları sıralamada mahirdir ancak onlara anlamlar verme çabasında kötürümdür, hatta bu çabaya çoğu kez hiç girmez.

Seçilmiş vekilleri, belediye başkanlarını, özgürlük isteyen aktivistleri, haber yapan gazetecileri yüksek mahkeme kararlarına rağmen cezaevinde tutan, yargıya açık veya kapalı talimatlar vermekten çekinmeyen, kayıplarını arayan insanların acılarına acı katan, basın kuruluşlarına ceza yağdıran, toprağını korumak isteyen köylülere gaz sıkan, kısacası yurttaşlarına zulüm yapan bir devletin, Cumhuriyet dahi olsa erdeminden bahsetmek mümkün müdür?

Kâbusların anlatılarda belirişine sebep, sadece yazarak rahatlamak, bu rüyaların başkaları tarafından da okunmasını sağlayıp üzerimizdeki yükü, korkularımızı hafifletmek midir yoksa bu belirişin politik bir “misyonu” da var mıdır? Hikâye anlatıcılığı, Arendt’e göre, kamusal alanda farklı anlatıların ifade bulabilmesi, çoğulcu bir diyalog kurulabilmesi ve farklı yaşam olasılıklarının tartışmaya açılabilmesi açısından hayli önemliydi.

Sürecin tamamen net biçimde görülmesi için 1967'den bu yana birbirini izleyen yerleşimlerin haritasına bakmak yeterlidir. Rabin'in öldürülmesinden sonra Oslo Anlaşmalarını imzalayan hükümetler "iki devletli" çözümün yaşatılması gerektiği sonucuna varmadılar. Bunun yerine Filistin Yönetimini ehlileştirmeyi ve Batı Şeria'yı kontrol noktalarıyla kordon altına almayı tercih ettiler. Ve şimdi ırkçı sağcılar yönetimi ele geçirdiğinden beri, uygulanan tamamen ve açıkça bir etnik temizliktir.

Muhalefetin ihtiyacı, adil ve iyi yönetişimi vaat edecek, kendini birisine karşıtlık üzerinden değil, bir yönetim vizyonu temelinde var edecek, kendini önerdiği yönetim modeli ile isimlendirecek, ayağını yere sağlam basan, yenilenmiş bir üçüncü ittifaktır. Bu çerçevede yenilenmiş bir üçüncü ittifak, son seçimler sonrasında dağılmış, ya da kâğıt üstünde hâlâ var görünse de anlamsızlaşarak gevşemiş birinci ve ikinci ittifakların tabanlarından ve hatta kimi bileşenlerinden destek devşirme ve ortaya son seçimlerden daha iyi bir performans çıkarma potansiyeline sahip olacaktır.

Elbette sadece tek devletli çözümün değil, çok daha cılız olan iki devletli çözümün de İsrail ve Filistin tarihinde muhtemelen hiç olmadığı kadar günümüz gerçekliğinden uzak olduğu açıktır. Devrimci bir çözümün güçleri öncelikle güçlenmeli ve yeniden bir araya gelmeli, Filistin (yanlısı) solcular ile İsrail yanlısı/Yahudi solcular arasındaki kırılgan bağlar da yeniden kurulmalıdır.

En genel hatlarıyla “merkeziyetçi zihniyet ve tutumların” ve temsilî siyasetin ağırlık kazanmasının getirdiği genel bir zayıflama haline işaret eden değerlendirmelerin çıktısı olarak, taban örgütlenmesini esas alan parti geleneğine atıfla tüm bu sorunların çözümündeki yegâne seçeneğin partiyi “köklerine” döndürmek olduğu vurgulanıyor. Böylesi bir “yeniden” momentinin görünümlerinin sadece kongre kararlarıyla sınırlı kalmadığını, kongrede gözlemeyebildiğim kadarıyla da kongre katılımcılarının ağırlıklı olarak bölgeden ve “sahadan” gelenlerden oluştuğunu, salondaki atmosfer ve sloganların da tam da bu “yeniden” arzusunu yansıttığını söyleyebilirim.

Olan biten her şeyin arkasında bütün kötülüklerin kaynağı mutlak bir yürütücü gücün varlığına inanmak aslında bireyin seçim yaparak hayatını inşa etme sorumluluğunu elinden alır. Bu paranoyak yapı neredeyse tanrının yerini şeytani güçlerin aldığı, kaderin ağlarını sürekli ördüğü belirli ve değiştirilmesi imkânsız bir dünya tasavvuru sunar.

Tüm İsraillilerin fanatik milliyetçiler olmadığını, tüm Filistinlilerin de fanatik antisemitistler olmadığını kabul ettiğimizde kötülük patlamalarına yol açan çaresizlikleri ve kafa karışıklıklarını tanımaya başlayabiliriz. Anavatanlarından mahrum edilen Filistinlilerle aynı deneyimin damga vurduğu bir tarihten gelen Yahudiler arasındaki tuhaf benzerliği görmeye başlayabiliriz.

Aslında çoğu İsrailli inkar içinde yaşamaya alışkın. Arabayla birkaç dakika uzaklıkta silahlı Siyonist yerleşimciler Filistin köylerini ateşe verirken, zeytin yetiştiricilerine saldırırken ve onları savunmaya cüret eden herkesi döverken parti yapıp eğleniyorlar. Bu ilgisizlik ve kayıtsızlık, milyonlarca Filistinlinin İsrail'in uyguladığı ve Mısır'ın desteklediği acımasız kuşatmaya katlandığı Gazze sınırında bir müzik festivali sırasında trajediye dönüştü.

İyinin kötüye karşı basit bir hikâyesini anlatmak istemedim. Onların da niyetlerinin her zaman saf ve temiz olup olmadığından emin olamayız. Bataklığa düşüldüğünde tümüyle temiz kalınabileceğine inanmıyorum. Bu yüzden karakterleri basit bir iyi-kötü berraklığında tasvir etmek istemedim. Bu, kötü ile daha az kötü arasındaki bir savaş.

İsrail’in Gazze Şeridi’ne yönelik olarak başlattığı ve Hamas’ın da karıştığı her savaşta özellikle sivillerin öldürülmesi göz önüne alındığında şu soru sorulmalıdır: Bu örgütün gerçekçi bir eylem planı ve siyasi hedefi var mı yoksa niyeti esasen Gazze sakinlerinin gözündeki itibarını düzeltmek mi? Başlattığı askerî operasyona bu sefer saldırı altındaki Gazzeli sivillere yardım etme ve onları kurtarmaya yönelik bir lojistik plan eşlik ediyor mu?

Bir meslektaşımız “Endüstriyel yargılama yapıyorsunuz,” demişti. İki hafta kesintisiz duruşmanın peşinden bir hafta ara veren mahkeme, sonra yine siyasetin takvimine uyarak haftanın beş günü duruşma yapmaya başladı. Depremin hemen ertesi günü dahi duruşma açan mahkeme, kaybettiği zamanı kesintisiz oturum yapma kararı ile telafi etmeye çalışıyor. Bu karar aynı zamanda tecrit koşullarındaki tutsakların ve davalar arası koşturan avukatların davayı takip etmelerini ve nitelikli hazırlık yapmalarını engellemek demektir.